Thuốc Nam Linh Tiên Dược, hay còn gọi là Uy linh tiên, được biết đến như một loại thảo dược quý với nhiều công dụng tuyệt vời trong y học cổ truyền. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, thành phần hóa học, công dụng cũng như cách sử dụng của loại thuốc này.
1. Giới thiệu về thuốc nam linh tiên dược
1.1. Đặc điểm sinh trưởng và thu hái
Thuốc Nam Linh Tiên Dược (Uy linh tiên) phân bố chủ yếu ở Trung Quốc và một số địa phương phía Bắc Việt Nam như Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai. Cây thường mọc trong các savan cây bụi, ra hoa và quả vào tháng 6-10 hàng năm. Hoa nở từ tháng 6-8, quả chín từ tháng 9-10. Rễ cây được thu hoạch quanh năm, sau đó rửa sạch, thái mỏng và phơi khô để làm thuốc.
1.2. Mô tả toàn cây
Uy linh tiên là loài thực vật thân nhỏ, có xu hướng mọc trườn ra mặt đất hoặc bám vào các cây khác. Thân hơi hóa gỗ, hình trụ, nhẵn, có cánh và khía dọc, phân nhiều cành mảnh. Lá kép mọc đối, lá chét hình bầu dục, gốc tròn hoặc hơi hình tim, đầu nhọn. Hoa màu trắng, mọc ở nách lá thành xim, quả bế hình trứng dẹt, bên ngoài có lông mềm và ng nhạt.
1.3. Bộ phận làm thuốc
Rễ của cây Uy linh tiên được thu hái và chế biến thành dược liệu theo các phương pháp như phiến, chích rượu hoặc sao khô. Vị thuốc có hình trụ tròn, dài 10-20 cm, đường kính 0,15-0,20 cm, hơi cong queo. Mặt ngoài màu nâu đen, có những vân nhỏ, chất chắc giòn, thịt trắng, vị hơi đắng, mùi thơm nhẹ.
1.4. Bảo quản
Bảo quản vị thuốc ở nơi khô ráo, tránh ẩm thấp và mối mọt.
2. Thành phần hóa học
Thuốc nam linh tiên dược chứa nhiều thành phần hóa học quý như đường, protoanemonin, anemin, ranuculin, anemonol, clematosidphenol, saponin, oleanolic acid, sterol, tannin, acid amin và acid hữu cơ.
3. Công dụng của thuốc nam linh tiên dược
3.1. Y học hiện đại
- Tác động lên cơ trơn: Nghiên cứu trên chó và thỏ cho thấy thuốc tăng tần số nhu động thực quản, giúp giãn cơ và tăng nhu động khi bị hóc xương cá.
- Kháng khuẩn và kháng nấm: Nước sắc từ vị thuốc có khả năng ức chế tụ cầu vàng, trực khuẩn lỵ Shigella, một số vi khuẩn Gram dương và âm, cũng như nấm.
- Giảm đau: Theo Viện Y học Cổ truyền Hà Nội, thuốc có tác dụng giảm đau hiệu quả.
3.2. Y học cổ truyền
Rễ Uy linh tiên có vị đắng, tính ôn. Thân có vị ngọt nhạt, hơi đắng, tính mát. Quy kinh Bàng quang, có công dụng khu phong, trừ thấp, thông kinh lạc, giảm đau. Đặc biệt, thuốc có tác dụng thông suốt 12 kinh lạc, khắp nơi trong cơ thể, không chỗ nào không đến, giảm đau rất hiệu quả.
3.3. Cách dùng và liều dùng
Liều lượng khuyến cáo khi dùng thuốc nam linh tiên dược là 3-9g, dạng thuốc sắc. Có thể dùng riêng hoặc kết hợp với các vị thuốc khác tùy mục đích sử dụng.
Lưu ý:
- Người suy nhược nặng, thiếu máu, gân co rút không nên dùng.
- Không uống chung với nước chè hay ăn canh miến.
- Lá cây có thể gây sưng da, sần tím và nổi mụn phỏng.
4. Một số bài thuốc kinh nghiệm
4.1. Trị đau khớp, viêm đa khớp, chân tay co rút
Sử dụng Uy linh tiên, Tần giao, Phòng kỷ, Bạch chỉ, Hải phòng đẳng, Nhũ hương, Đào nhân, Hoàng bá, Độc hoạt, Xuyên khung, mỗi vị 12g. Sắc uống.
4.2. Chữa hóc xương
Rễ Uy linh tiên 3 phần, Thảo quả 2 phần, rễ Bạch liên 2 phần. Sắc đến tỉ lệ 1:1, uống dần dần mỗi lần 10-15ml, phối hợp cùng thể tích giảm.
4.3. Trị phụ nữ bụng dưới đau do khí bị trệ, lạnh bụng
Đương quy 20g, Mộc hương 20g, Một dược 20g, Quế tâm 20g, Uy linh tiên 40g. Tán bột, mỗi lần dùng 4g với rượu nóng.
Thuốc nam linh tiên dược là một vị thuốc quý với nhiều công dụng mạnh mẽ trong điều trị bệnh và cuộc sống hàng ngày. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Nguồn tham khảo:
- Viện Y học Cổ truyền Hà Nội
- Dược thư cổ truyền
