NSƯT Mai Châu, một trong những nghệ sĩ gạo cội của điện ảnh Việt Nam, đã qua đời vào lúc 3h10 sáng ngày 24/5, hưởng thọ 98 tuổi. Theo chia sẻ của chị Vũ Phương Lan, con gái út của bà, những ngày cuối đời, NSƯT Mai Châu phải chống chọi với bệnh tật, đặc biệt là viêm phổi và đã nhiều lần phải nhập viện điều trị. Sự ra đi của bà để lại niềm tiếc thương sâu sắc cho gia đình, đồng nghiệp và khán giả, những người đã yêu mến và ngưỡng mộ tài năng cũng như sự cống hiến của bà cho nền điện ảnh nước nhà.
Sự Nghiệp và Những Vai Diễn Đầu Đời
Năm 1947, nghệ sĩ Mai Châu bén duyên với sân khấu kịch, là diễn viên Đoàn kịch Tiền tuyến và là một trong những người thuộc thế hệ diễn viên đầu tiên, xuất thân từ chiến sĩ văn công trên chiến trường. Bà đã cùng Đoàn tuyên truyền Giải phóng quân đi phục vụ bộ đội tại khắp chiến trường miền Nam. Điện ảnh đến với Mai Châu như một định mệnh. Năm 1956, bà được biên chế về Đoàn Kịch điện ảnh, tham gia lồng tiếng cho phim nước ngoài. Từ đây, bà tham gia đóng Chung một dòng sông (1959) – tác phẩm đầu tiên của điện ảnh cách mạng Việt Nam.
Sau vai diễn này, Mai Châu nhanh chóng khẳng định tên tuổi và tiếp tục xuất hiện trong hàng loạt bộ phim như: Cô gái công trường (1960), Chị Tư Hậu (1963), Đi bước nữa (1964)…
Thời Kỳ Đỉnh Cao Của Điện Ảnh Cách Mạng
Thập niên 1970-1980 là thời kỳ sôi nổi của điện ảnh cách mạng nước nhà với sức sáng tạo không mệt mỏi của các nghệ sĩ và Xưởng phim truyện Việt Nam. Cùng với các diễn viên tốt nghiệp lớp Diễn viên khóa 1 và khóa 2 của Trường Điện ảnh Việt Nam, nghệ sĩ Mai Châu đã đóng khoảng 30 vai diễn lớn nhỏ trong các phim truyện điện ảnh và video. Có những tác phẩm trở thành tư liệu kinh điển trong lịch sử Xưởng Phim truyện Việt Nam.
Với vẻ đẹp sang trọng, quý phái cùng giọng nói đặc trưng, NSƯT Mai Châu đã biến kinh nghiệm sống và sự sáng tạo thành những vai diễn khắc sâu vào tâm trí người xem. Khán giả không thể quên bà Nghị Quế keo kiệt, thủ đoạn trong Chị Dậu, bà Phó Đoan đầy mưu mô trong Sao Tháng Tám, vợ Bá Kiến của Làng Vũ Đại ngày ấy, hay Hoàng Thái Hậu – người đàn bà quyền lực nhưng đầy toan tính – trong Hoàng Lê Nhất thống chí…
Bà Mai Châu cũng để lại dấu ấn trong các phim: Cuộc chiến đấu vẫn còn tiếp diễn (vai Lệ Mỹ), Đông Dương (vai bà quản gia), Lá ngọc cành vàng (vai người mẹ)…
Những Vai Diễn Đa Dạng Và Sâu Sắc
Chị Vũ Phương Lan từng chia sẻ rằng, lúc sinh thời, khi còn khỏe mạnh, mỗi lần có ai hỏi NSƯT Mai Châu về những vai phản diện từng đóng, bà thường chia sẻ rằng, người ta thích đóng vai chính diện, còn bà toàn bị giao vai ác, thủ đoạn. Song, đóng phản diện cũng có nỗi khổ riêng. Bà từng nói với mọi người: “Diễn xuất giỏi không nằm ở việc đóng vai chính diện hay phản diện mà làm sao để nhân vật có hồn, để khán giả nhớ đến”.
Dẫu vậy, NSƯT Mai Châu không chỉ được nhớ đến qua những vai phản diện. Bà còn thể hiện thành công hình ảnh người bà, người mẹ hiền hậu, ấm áp trong các tác phẩm như Của để dành và Bi đừng sợ. Trong những vai diễn này, bà đã hóa thân một cách tài tình, mang đến một hình ảnh hoàn toàn khác: ấm áp, tảo tần và đầy trải nghiệm của một người phụ nữ từng nếm trải bao thăng trầm trong cuộc đời.
Di Sản Và Sự Cống Hiến
NSƯT Mai Châu có thể không phải là người đóng nhiều phim nhất, nhưng với gia đình, con cháu và rất nhiều người hâm mộ, bà vẫn là một trong những diễn viên để lại ấn tượng sâu đậm nhất trong lòng khán giả. Cuộc đời của NSƯT Mai Châu là một minh chứng cho sự lao động không ngừng nghỉ, tinh thần ham học hỏi, và sự nghiêm túc trong mọi công việc. Bà luôn cống hiến hết mình, không chỉ cho nghệ thuật mà còn trong việc dìu dắt đồng nghiệp, đảm bảo ngay cả những việc nhỏ nhất cũng phải đạt được chất lượng cao nhất.
Minh chứng cho tài năng và sự cống hiến của bà là vai diễn xuất sắc trong phim Cuộc chiến đấu vẫn còn tiếp diễn – một dấu ấn khó quên của điện ảnh Việt Nam. Với vai Lệ Mỹ, bà đã được Bộ trưởng Bộ Công an tặng bằng khen.
NSƯT Mai Châu đã cống hiến cho điện ảnh đến tận khi bà hơn 80 tuổi, với bộ phim cuối cùng là Bi, đừng sợ. Dù khi ấy sức khỏe đã yếu đi và các con cũng lo lắng khuyên bà dừng lại, nhưng đối với nữ nghệ sĩ, việc từ bỏ diễn xuất là điều vô cùng khó khăn.
“Khi đã gần 100 tuổi, mẹ tôi vẫn nhớ từng bộ phim, cảnh quay và vai diễn mình đã gắn bó. Mẹ tôi từng bảo rằng, nếu có thể quay lại, bà vẫn chọn điện ảnh, vẫn sẽ sống chết với nghề. Bởi đó chính là cuộc đời của bà”, chị Lan xúc động chia sẻ.
Trước thắc mắc về việc vì sao gia đình không làm hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân cho bà, chị Lan bộc bạch: “Với bà, có một điều còn quý giá hơn, đó là tình cảm yêu mến của khán giả, là sự kính trọng của những người làm nghề”. Chị Lan cũng chia sẻ thêm rằng, lúc còn sống mẹ mình chưa bao giờ bận tâm về danh hiệu, mà chỉ có một mong muốn duy nhất: “Ra đi chỉ cần đẹp”.
Kết Luận
NSƯT Mai Châu đã để lại một di sản đáng tự hào cho nền điện ảnh Việt Nam. Những vai diễn của bà không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật xuất sắc mà còn là những bài học về sự cống hiến, đam mê và tinh thần không ngừng học hỏi. Hãy cùng nhớ về bà qua những tác phẩm điện ảnh để đời và tiếp tục trân trọng những giá trị mà bà đã mang lại cho nghệ thuật nước nhà.
Tài liệu tham khảo:
- Dân trí. (2025). Bà Nghị Quế và những vai diễn để đời của NSƯT Mai Châu. link
