Theo báo cáo của Euromonitor, tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam đang tăng nhanh chóng. Trong giai đoạn từ năm 2013 đến 2023, lượng tiêu thụ loại đồ uống này đã tăng gần gấp đôi. Mức tiêu thụ đầu người tăng 350%, từ 18,5 lít/người/năm lên 66,5 lít/người/năm, tương đương khoảng 1,3 lít mỗi người mỗi tuần. Số liệu này cho thấy mức độ tiêu thụ đường từ các loại đồ uống này đang ở mức đáng báo động.
Ước tính, trung bình mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 18g đường mỗi ngày từ các loại đồ uống có đường. Con số này chiếm tới 36% mức khuyến nghị tối đa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dành cho người trưởng thành. Việc tiêu thụ đường vượt mức này tiềm ẩn nguy cơ lớn đối với sức khỏe cộng đồng.
Nguy cơ sức khỏe từ tiêu thụ đồ uống có đường
Tiêu thụ đồ uống có đường không chỉ làm tăng nguy cơ thừa cân, béo phì mà còn liên quan đến nhiều bệnh không lây nhiễm khác như đái tháo đường, tăng huyết áp và hội chứng rối loạn chuyển hóa. Theo Euromonitor, nếu không có biện pháp kiểm soát hiệu quả, tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trung bình 6,4% mỗi năm từ năm 2023 đến năm 2028, tương đương mức tăng tổng cộng 36,6% trong 5 năm tới.
Trong 10 năm qua, cùng với mức độ tiêu thụ đồ uống có đường tăng gấp đôi, tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ học đường từ 5-19 tuổi cũng đã tăng gấp đôi. Ở người trưởng thành, tỷ lệ thừa cân béo phì đã tăng 30% trong 6 năm. Nghiên cứu tại 75 quốc gia trên thế giới cũng cho thấy tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng 18% nguy cơ mắc béo phì, tăng 12% nguy cơ tăng huyết áp, tăng 29% nguy cơ mắc đái tháo đường tuýp 2, và tăng 29% nguy cơ mắc hội chứng rối loạn chuyển hóa.
Khuyến nghị của WHO và biện pháp kiểm soát
Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, cho biết đã có những bằng chứng mạnh mẽ cho thấy những người thường xuyên dùng đồ uống có đường phải đối mặt với mức tăng cao nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2, bệnh tim, đột quỵ và ung thư. Thói quen này cũng có liên quan đến tăng cân và béo phì ở trẻ em và người lớn, những yếu tố nguy cơ chính gây ra nhiều bệnh, đặc biệt ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe trẻ em.
Vì thế, WHO khuyến nghị áp thuế đối với đồ uống có đường nhằm làm tăng giá thành, từ đó giảm tiêu dùng. Biện pháp này phát huy hiệu quả đặc biệt trong việc giúp thay đổi thói quen của trẻ em và thanh thiếu niên, những người bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi giá cả.
Đề xuất của Bộ Tài chính và phản hồi từ chuyên gia
Bộ Tài chính đề xuất áp mức thuế suất 8% với nước giải khát có đường theo dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi. Dự kiến, mức thuế này sẽ áp dụng từ năm 2027 và tăng lên 10% từ năm 2028. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng mức thuế suất 8% là quá thấp, chỉ bằng 1/5 so với khuyến nghị của WHO, do đó không đủ để kiểm soát và giảm tiêu dùng hiệu quả.
Theo các bằng chứng khoa học, WHO khuyến cáo rằng để giảm tiêu thụ đường từ đồ uống có đường ở mức đủ mạnh để phòng ngừa bệnh béo phì và các vấn đề sức khỏe có liên quan, mức thuế cần phải đảm bảo tăng giá bán lẻ lên ít nhất 20% (tương đương 40% giá tính thuế). Nghiên cứu của Trường Đại học Y tế công cộng tại Việt Nam cũng chỉ ra rằng nếu áp thuế theo khuyến cáo của WHO, tỷ lệ thừa cân, béo phì có thể giảm lần lượt 2,1% và 1,5%, phòng tránh được 80.000 ca đái tháo đường, tiết kiệm cho hệ thống y tế gần 800 tỷ đồng.
Kết luận và lời kêu gọi hành động
Tiêu thụ đồ uống có đường đang là một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng tại Việt Nam. Việc áp thuế đối với các sản phẩm này là cần thiết để giảm tiêu thụ và bảo vệ sức khỏe người dân. Chúng ta cần hành động ngay lập tức để ngăn chặn nguy cơ gia tăng các bệnh không lây nhiễm do tiêu thụ đường vượt mức. Hãy cùng nhau thay đổi thói quen tiêu dùng và ủng hộ các chính sách bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Tài liệu tham khảo
- Euromonitor International, “Báo cáo tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam”, 2023.
- Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), “Khuyến nghị về tiêu thụ đường”, 2023.
- Trường Đại học Y tế công cộng, “Nghiên cứu về tác động của thuế đối với đồ uống có đường tại Việt Nam”, 2023.
- Dantri.com.vn, “Giới trẻ và nguy cơ sức khỏe từ thức uống tưởng như vô hại”, 2025.
