Tuyển Việt Nam thua đậm Malaysia: Nhập tịch ồ ạt hay giữ bản sắc?

Ngày 26/3/2024 có lẽ là cột mốc khó quên với người hâm mộ Việt Nam. Trong buổi tối trên sân Mỹ Đình, “Những chiến binh sao vàng” muốn dồn tất cả sức lực để thực hiện cú đấm quyết định trong trận đấu với Indonesia.

Trước trận đấu đó, tuyển Việt Nam đã thua hai trận liên tiếp trước đối thủ này với cùng tỷ số 0-1. Chính vì vậy, nhiều người kỳ vọng rằng các cầu thủ Việt Nam sẽ thắng Indonesia một cách oanh liệt trên sân nhà Mỹ Đình để phục hận và đồng thời mở ra hy vọng giành vé đi tiếp ở vòng loại thứ hai World Cup 2026.

Thế nhưng, điều đó không bao giờ xảy ra. Tệ hơn, “Rồng vàng” lại chịu thua 0-3 trước đối thủ này trong trận cầu bất lực toàn tập. Một trận đấu khiến cho nhiều người “đứng hình”, không tin vào mắt mình.

Tới tối 10/6, đội tuyển Việt Nam thêm một lần “đứng hình” theo cách như vậy khi thất bại 0-4 trước Malaysia trên sân Bukit Jalil. Nếu không theo dõi diễn biến trận đấu, không ít người sẽ bàng hoàng vì kết quả này.

Có một điểm chung, cả Indonesia và Malaysia đều từng trải qua chuỗi trận rất dài không thể thắng đội tuyển Việt Nam. Thế nhưng, họ đã vượt qua chúng ta một cách ngoạn mục, theo cùng một “công thức”, đó là nhập tịch cầu thủ ồ ạt.

Những viện binh từ châu Âu, Nam Mỹ đã giúp đội tuyển Malaysia “lột xác” tới không ngờ. Chỉ nửa năm trước, họ ôm nỗi đau bị loại ngay từ vòng bảng AFF Cup 2024. Giờ đây, Malaysia đã giành chiến thắng trước nhà đương kim vô địch AFF Cup và mở toang cánh cửa tham dự Asian Cup 2027.

Malaysia với 9/11 cầu thủ nhập tịch ra sân trong đội hình xuất phát (chỉ có hai cầu thủ bản địa là tiền đạo Arif Aiman ​​Hanapi và thủ môn Ahmad Syihan Hazmi), khác hoàn toàn so với phiên bản trước đây mà đội tuyển Việt Nam từng chạm trán.

Dù muốn hay không, chúng ta cũng phải thừa nhận rằng đội tuyển Việt Nam không có cơ hội giành chiến thắng trước Malaysia ở trận đấu hôm 10/6. Hàng công không thể tạo ra sự uy hiếp nào, hàng thủ không đủ sức để theo kịp các cầu thủ nhập tịch to cao của đối thủ, tuyến giữa không thể cầm bóng…

Minh chứng điển hình nhất cho sự khác biệt chính là tình huống tiền đạo gốc Argentina, Rodrigo Holgado rướn người qua sự truy cản của Lý Đức và dứt điểm rất nhanh khi thủ thành Nguyễn Filip băng ra. Hay cầu thủ nhập tịch khác là Figueiredo nhiều lần dễ dàng rê bóng qua hàng loạt cầu thủ Việt Nam.

Những cầu thủ nhập tịch của Malaysia như Facundo Garces (1,85m), Rodrigo Holgado (1,8m) hay Figueiredo (1,83m) đều to cao và nhanh nhẹn. Họ đều xuất thân từ nền bóng đá nổi tiếng ở Nam Mỹ như Argentina và Brazil nên có nền tảng kỹ thuật và chất lượng rất tốt.

Giống như Indonesia sử dụng khá nhiều cầu thủ nhập tịch gốc Hà Lan để tạo nên sự khác biệt, Malaysia đã xây dựng mạng lưới tìm kiếm các cầu thủ gốc gác Malaysia xuất thân từ những nền bóng đá phát triển ở châu Âu và Nam Mỹ.

Trong cả hai trận thua đậm trước các đối thủ này, chúng ta đều nhận những gáo nước lạnh do không đánh giá được tình hình. Giờ đây, “ao làng” Đông Nam Á không còn là lãnh địa của đội tuyển Việt Nam hay Thái Lan. Các đội bóng đều muốn vươn lên. Trong đó, nhập tịch ồ ạt cầu thủ từ những nền bóng đá phát triển là con đường ngắn nhất dẫn tới thành công.

Chưa nói tới tương lai quá xa nhưng rõ ràng, ở hiện tại, đội tuyển Việt Nam cảm nhận rõ sự uy hiếp từ những đối thủ trong khu vực Đông Nam Á. Họ đã chạy quá xa trong thời gian ngắn và thực sự khiến chúng ta cảm thấy mông lung.

Cuốn theo xu thế hay giữ bản sắc đội tuyển?

Đội tuyển Việt Nam đứng trước sự lựa chọn khó khăn ở giữa ngã ba đường. Liệu chăng, chúng ta sẽ bị cuốn vào xu thế sử dụng cầu thủ nhập tịch hay giữ bản sắc đội tuyển?

Trên thực tế, cách làm bóng đá của Indonesia và Malaysia ở góc độ nào đó được xem là đúng đắn. Họ buộc phải “chạy thật nhanh” để đạt mục tiêu trong ngắn và trung hạn. Nếu cứ trông chờ vào lực lượng bản địa thì rất khó để họ có thể vươn lên cạnh tranh sòng phẳng với các đội bóng hàng đầu châu lục.

Thời mới tới Indonesia, HLV Shin Tae Yong từng lắc đầu ngao ngán khi cầu thủ nội của Indonesia không chạy nổi 60 phút. Chính HLV người Hàn Quốc đã “giơ cả hai tay” tán thành việc nhập tịch ồ ạt cầu thủ, nhằm giúp Garuda (biệt danh của đội tuyển Indonesia) lột xác toàn diện.

Malaysia cũng đi trên con đường tương tự. Đội tuyển Malaysia đã tụt dốc thảm hại trong nửa thập kỷ qua và không còn cách nào cứu chữa. Họ không thể chờ đợi 5,10 năm để tạo ra thế hệ mới và chưa chắc thành công. Thay vào đó, những nhân tố từ Nam Mỹ và châu Âu để thay đổi tình thế một cách nhanh nhất.

Trong thời đại thế giới phẳng như hiện tại, thật khó để tìm thấy đội bóng thuần khiết. Ngay cả ở Italy, nơi cổ động viên vốn cực đoan với vấn đề cầu thủ nhập tịch theo dạng Oriundi (có gốc gác Italy nhưng sinh ra ở nước ngoài), họ cũng chấp nhận những cầu thủ như Mateo Retegui, Jorginho, Balotelli, Ogbonna… trong những năm qua.

Thậm chí, đội tuyển Pháp từng lên ngôi vô địch bóng đá thế giới với số lượng cầu thủ da màu lấn át hoàn toàn so với những cầu thủ da trắng.

Nói vậy để thấy, việc Indonesia và Malaysia sử dụng cầu thủ nhập tịch “mang trong mình nửa dòng máu quê hương” là điều hết sức bình thường, miễn là họ tuân thủ theo quy định của FIFA. Chúng ta không thể lấy lý do đó để cho rằng họ không xứng đáng chiến thắng trước đội tuyển Việt Nam.

Thay vào đó, chúng ta cần nhìn nhận trực diện vào vấn đề của chính mình. Qua thời gian, dư luận Việt Nam cũng dần cởi mở hơn với vấn đề sử dụng cầu thủ nhập tịch ở đội tuyển quốc gia. Thậm chí, Xuân Son (một cầu thủ không có gốc gác Việt Nam) cũng được khen ngợi, chào đón sau khi tỏa sáng ở AFF Cup vừa qua.

Câu hỏi đặt ra là liệu chăng đội tuyển Việt Nam “gom” hết các cầu thủ có quốc tịch Việt Nam ở V-League và nước ngoài có được dư luận chấp nhận? Bởi theo quan điểm của nhiều người, động thái ấy sẽ làm mất đi bản sắc, màu cờ sắc áo của đội tuyển Việt Nam.

Đó chính là bài toán khó với những người làm bóng đá Việt Nam. Nếu không chạy theo xu thế như Indonesia hay Malaysia, chúng ta có nguy cơ bị tụt hậu nhưng nếu sử dụng ồ ạt những cầu thủ theo dạng như vậy, đội tuyển Việt Nam sẽ mất đi bản sắc.

Tất nhiên, một nền bóng đá hùng cường không thể dựa vào lực lượng “ngoại binh” để tồn tại. Gốc rễ của đội bóng vẫn nằm ở khâu đào tạo trẻ. Nhật Bản, Hàn Quốc, Saudi Arabia đều vươn lên nhờ nội lực. Tương tự, Uzbekistan cũng đang nếm trái ngọt từ công tác đào tạo trẻ khi lần đầu tiên góp mặt ở World Cup.

Dù vậy, câu chuyện của Jordan có thể truyền cảm hứng cho đội tuyển Việt Nam ở thời điểm này. Cách đây 6 năm, họ từng thất bại trước thế hệ vàng của HLV Park Hang Seo ở Asian Cup 2019. Sau đó, tới Asian Cup 2023, họ đã vươn lên trở thành á quân. Và rồi, giờ đây, Jordan cũng sớm có vé tham dự World Cup lần đầu tiên trong lịch sử.

HLV kỳ cựu Harry Redknapp, người từng dẫn dắt Jordan vào năm 2016, từng thừa nhận rằng ông không có cây đũa thần để giúp Jordan trở thành Brazil. Chỉ cần đội bóng tiến bộ 5% so với khả năng thì ông cũng rất hạnh phúc.

Câu nói ấy cho thấy Jordan “lẹt đẹt” chừng nào. Tuy nhiên, họ đã tìm thấy con đường đúng đắn cùng với HLV người Morocco, Hussein Ammouta. Vị HLV này có triết lý khá đơn giản. Ông sẵn sàng nhường thế trận cho đối thủ kiểm soát bóng và chỉ tận dụng sai lầm để phản công. Triết lý này được người kế nhiệm Jamal Sellami tiếp tục duy trì.

Điều đó biến Jordan trở thành đội bóng khó chịu hàng đầu châu Á ở thời điểm này mà không cần sử dụng bất kỳ cầu thủ nhập tịch nào. Người đáng chú ý duy nhất của Jordan là tiền đạo Musa Al-Taamari (đang khoác áo Rennes ở Pháp). Còn lại, hầu hết các cầu thủ của Jordan chỉ chơi bóng trong nước hoặc loanh quanh tại Tây Á.

Nói vậy để thấy, HLV Kim Sang Sik cần xây dựng hệ thống hoàn chỉnh, xuyên suốt cho đội tuyển Việt Nam giống như người đồng hương Park Hang Seo. Hệ thống này giống như gốc rễ, bất kể đội bóng có sử dụng cầu thủ nhập tịch hay không. Chúng ta từng chứng kiến đội tuyển Việt Nam vươn lên nhờ nội lực và trở thành đối thủ khó chịu với các đội bóng hàng đầu châu Á như thế nào.

Sau trận đấu với Malaysia, HLV Kim Sang Sik thừa nhận đánh giá sai về các cầu thủ nhập tịch Malaysia vì không ngờ họ lại nguy hiểm như vậy. Điều đó phần nào chỉ ra vấn đề của đội tuyển Việt Nam. Chúng ta không có sự chuẩn bị tốt, không có hệ thống chiến thuật tốt để ứng phó với bất ngờ.

Việc xác định vị thế của đội tuyển Việt Nam cũng rất quan trọng. Trước đây, chúng ta thường áp đảo Malaysia, Indonesia nhưng những trận thua vừa qua cho thấy đội bóng đang ở đâu. Việc đối đầu với những cầu thủ gốc châu Âu, Nam Mỹ đòi hỏi chúng ta phải tiếp cận theo cách khác và chuẩn bị khác so với khi chỉ gặp cầu thủ bản địa Đông Nam Á như trước.

Đơn cử như việc chúng ta học cách thoát pressing (gây áp lực) ra sao, triển khai tấn công như thế nào, phối hợp phòng thủ ra sao. Đặc biệt, yếu tố tinh thần cần phải được các cầu thủ thể hiện tối đa. Sau trận thua Malaysia, cầu thủ Việt kiều Cao Penant Quang Vinh đã nhận xét: “Đối thủ có nhiều cầu thủ giỏi. Đội tuyển Việt Nam cũng thế. Tôi nghĩ vấn đề nằm ở động lực. Chúng tôi đáng ra nên chơi mạnh mẽ, quyết liệt hơn, gắn kết hơn”.

Về cơ bản, để ứng phó với đội hình “toàn Tây” của những đối thủ, đội tuyển Việt Nam sẽ phải cần vài vị trí như Xuân Son, Nguyễn Filip, Cao Pendant Quang Vinh hay những cầu thủ Việt kiều khác. Tuy nhiên, đừng quên rằng gốc rễ của nền bóng đá vẫn là đào tạo trẻ.