Từ các trường hợp lâm nguy khi đang vận động: Bao nhiêu là “quá sức”?

Những mối nguy từ vận động cường độ cao

Mới đây, sự việc một trọng tài V-League đột tử trong buổi kiểm tra thể lực sáng khiến nhiều người bàng hoàng. Theo đó, trong bài kiểm tra sức bền chạy 10 vòng sân (tương đương 4km), nam trọng tài đã ngất xỉu ở vòng thứ 7 và không qua khỏi dù được cấp cứu kịp thời.

Trước đó vài ngày, một nam thanh niên 20 tuổi tại Hà Nội cũng đột ngột mất ý thức, ngưng tim khi tập gym, phải được các bác sĩ áp dụng kỹ thuật hạ thân nhiệt và chăm sóc tích cực nhiều ngày.

Các trường hợp trên là lời cảnh báo cho những nguy cơ ảnh hưởng lớn đến sức khỏe khi vận động gắng sức.

BS.CKII Phan Tất Khánh Dương, khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn (TPHCM), cho biết vận động thể lực mạnh – dù trong nhà hay ngoài trời – nếu không thực hiện đúng cách có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

Một số rối loạn nhịp tim nghiêm trọng như hội chứng Brugada, hội chứng QT dài hay rung thất vô căn có thể gây ngừng tim đột ngột mà không có dấu hiệu báo trước. Những bệnh lý này thường liên quan đến bất thường về gen và chỉ có thể được phát hiện qua khám sàng lọc tim mạch chuyên sâu.

Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) ước tính, ngừng tim đột ngột chiếm khoảng 356.000 ca/năm tại Mỹ, trong đó 5-10% xảy ra ở người dưới 35 tuổi, thường liên quan đến vận động gắng sức.

Bao nhiêu là quá sức?

Theo khuyến nghị, người trưởng thành nên vận động khoảng 5 giờ/tuần ở cường độ trung bình hoặc 2,5 giờ ở cường độ cao. Trẻ em và thanh thiếu niên (6-17 tuổi) nên vận động khoảng 60 phút/lần, ít nhất 3 lần/tuần. Việc tập luyện vượt quá mức mà không có thời gian nghỉ ngơi phù hợp dễ dẫn đến tình trạng quá tải hệ thống sinh lý.

Khi vận động cường độ cao, tim tăng nhịp (có thể lên tới 150-200 nhịp/phút), nhu cầu oxy tăng gấp 4-6 lần so với lúc nghỉ. Nếu cơ thể thiếu nước, điện giải (natri, kali) hoặc có bệnh lý tim mạch tiềm ẩn, hệ tuần hoàn không đáp ứng kịp dẫn đến thiếu máu cơ tim, rối loạn nhịp, hoặc ngừng tim.

Theo bác sĩ Dương, khi gặp phải tình huống trên, khả năng cứu sống bệnh nhân phụ thuộc rất lớn vào “15 phút vàng” xử trí đúng cách đầu tiên. Khi tập luyện thể thao, cần chú ý đến các biểu hiện cảnh báo như chóng mặt, đau đầu, chuột rút kéo dài, tim đập nhanh bất thường hoặc cảm giác khó thở.

“Nếu xuất hiện đau ngực liên tục trên 10-15 phút hoặc kèm theo khó thở, cần ngừng tập ngay và đến cơ sở y tế để kiểm tra kịp thời, vì đó có thể là dấu hiệu của tình trạng nghiêm trọng như rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim, hoặc các biến cố mạch máu khác”, bác sĩ Khánh Dương nhấn mạnh.

5 mẹo an toàn khi tập luyện cường độ cao

Thời tiết mùa hè với nhiệt độ cao và độ ẩm lớn, nguy cơ sốc nhiệt, mất nước và ngừng tim đột ngột cũng gia tăng nếu cơ thể không được chuẩn bị tốt. Bác sĩ Dương khuyến nghị 5 nguyên tắc an toàn khi tập luyện.

Thứ nhất, khám sức khỏe định kỳ trước khi tập luyện. Thực hiện khám sàng lọc tim mạch, đặc biệt là điện tâm đồ (ECG), để phát hiện các rối loạn nhịp tim tiềm ẩn như hội chứng Brugada hoặc QT dài.

Thứ hai, bù nước và điện giải đầy đủ trước, trong và sau khi tập. Với các bài tập kéo dài trên 1 giờ, sử dụng đồ uống thể thao chứa muối khoáng và một ít đường để bù điện giải. Tránh đồ uống chứa caffeine hoặc cồn vì có thể làm tăng mất nước.

Thứ ba, tăng cường độ từ từ. Hãy luôn khởi động ít nhất 5-10 phút trước khi tập và giãn cơ sau đó. Bắt đầu với các bài tập nhẹ và tăng dần cường độ để cơ thể thích nghi, đặc biệt khi tham gia các bài kiểm tra thể lực hoặc tập luyện chuyên sâu. Tránh gắng sức đột ngột, như chạy 4km liên tục mà không có sự chuẩn bị.

Thứ tư, lựa chọn trang phục và môi trường phù hợp. Bạn cần mặc quần áo thoáng khí, hút ẩm, ngay cả khi tập trong nhà. Đảm bảo phòng tập hoặc khu vực tập luyện được thông gió tốt, tránh ngột ngạt.

Thứ năm, lắng nghe cơ thể. Dừng ngay khi cảm thấy mệt mỏi bất thường, chóng mặt, hoặc khó thở. Ưu tiên các môn thể thao trong nhà như bơi lội, yoga, hoặc gym để dễ kiểm soát môi trường tập luyện, đặc biệt khi thời tiết không thuận lợi.

Bác sĩ Khánh Dương, khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn (TPHCM), khẳng định, việc khám sàng lọc tim mạch định kỳ rất quan trọng, đặc biệt đối với những người thường xuyên tập luyện cường độ cao, người trên 40 tuổi và người có tiền sử bệnh tim.

Đây là cách hiệu quả để phát hiện sớm các bất thường về gen hoặc cấu trúc tim, từ đó có thể chủ động phòng ngừa kịp thời.