Gánh nặng bệnh thận mạn ở Việt Nam

Nhiều bệnh nhân chưa được tiếp cận điều trị

Chia sẻ bên lề sự kiện diễn ra tại Hà Nội chiều 11/10, PGS.TS Lê Đình Khánh, Chủ tịch Hội Tiết niệu Thận học Việt Nam cho biết, trong số 10% dân số sống chung với bệnh thận, chỉ có 20-30% bệnh nhân được tiếp cận phương pháp điều trị tốt, kiểm soát bệnh.

Còn rất nhiều bệnh nhân chủ quan, dẫn tới điều trị khi bệnh đã tiến triển ở giai đoạn muộn gây ra những gánh nặng cho bản thân người bệnh, gia đình và xã hội. Nhiều bệnh nhân đã tiến triển đến giai đoạn cuối, và chỉ 5% bệnh nhân giai đoạn cuối này có thể có thể tiếp cận phương pháp điều trị thay thế thận (lọc máu hoặc ghép thận).

Theo PGS Khánh, ở giai đoạn đầu, bệnh thận mạn tính diễn tiến âm thầm, triệu chứng không điển hình. Bệnh có thể diễn tiến âm thầm trong nhiều năm, thậm chí hàng thập kỷ, cho đến khi chức năng thận suy giảm nặng. Phần lớn bệnh nhân khi phát hiện bệnh thận mạn đã ở giai đoạn muộn, phải lọc máu điều trị, thậm chí là ghép thận.

Trong bối cảnh bệnh thận mạn đang trở thành một vấn đề y tế chung toàn cầu, việc nỗ lực triển khai các chương trình hành động thiết thực nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng, tầm soát bệnh sớm và cải thiện chất lượng điều trị trở nên cần thiết. Hiện Bộ Y tế đang đề xuất đưa bệnh thận mạn vào danh mục ưu tiên trong Chiến lược quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2026-2035.

PGS Khánh đánh giá, việc quản lý bệnh thận hướng tới mục tiêu làm chậm tiến triển của bệnh, hoặc ngăn ngừa bệnh khởi phát ở người có nguy cơ.

“Chúng ta có nhiều giải pháp, từ chế độ ăn uống, kiểm soát các chỉ số sinh hóa trong máu, tái khám, đến thuốc men. Đặc biệt quan trọng là đừng để bệnh nhân rơi vào “giai đoạn cuối”, vì lúc đó sẽ rất phức tạp và cần đến các can thiệp như lọc máu, chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận”, ông Khánh nói.

GS.TS Nguyễn Gia Bình, Chủ tịch Hội Hồi sức Cấp cứu và Chống độc Việt Nam đánh giá, bên cạnh gánh nặng bệnh thận mạn tính, tổn thương thận cấp cũng làm gia tăng đáng kể những thách thức trong chăm sóc y tế.

Ở những bệnh nhân nguy kịch tại Khoa Hồi sức tích cực, tổn thương thận cấp là biến chứng thường gặp và nguy hiểm sau nhiễm trùng huyết, chấn thương hoặc phẫu thuật. Trên những ca bệnh nặng, tình trạng này không chỉ làm phức tạp quá trình điều trị mà còn khiến hơn 40% bệnh nhân cần phải lọc máu liên tục, làm tăng khối lượng công việc cho các đơn vị hồi sức vốn đã quá tải. 

Thời gian qua, những thành tựu của kỹ thuật lọc máu liên tục đã cứu sống rất nhiều người bệnh. Kỹ thuật này đã được Bộ Y tế đưa vào danh mục các kỹ thuật từ năm 2012. Đến nay, hơn 167 bệnh viện trên toàn quốc đã triển khai thành công, mang lại sự thay đổi rõ rệt trong tiên lượng, giúp cứu sống hàng ngàn bệnh nhân nặng.

Kỹ thuật lọc máu liên tục không chỉ giúp hồi phục chức năng thận mà còn là phương pháp hiệu quả trong điều trị hỗ trợ cho nhiều trường hợp suy đa cơ quan, như lọc máu hấp phụ loại bỏ cytokine và nội độc tố trong sốc nhiễm khuẩn, lọc máu hấp phụ trong ngộ độc, lọc tách huyết tương trong bệnh lý miễn dịch và suy gan cấp.

Thay đổi lối sống để phòng bệnh

GS Bình đánh giá, không riêng gì bệnh thận, mà các bệnh tim mạch, đái tháo đường, tăng huyết áp đều có xu hướng trẻ hóa. 

“Ví dụ, trước đây, những người nhồi máu cơ tim thường sau 70-80 tuổi. Bây giờ, chúng tôi gặp những bệnh nhân nhồi máu cơ tim chỉ 23 tuổi”, GS Bình nói.

Chuyên gia này cho rằng, điều này liên quan mật thiết đến lối sống, với việc ăn uống quá đà (ăn nhiều thịt hơn, ăn nhiều thức ăn nhanh, tiêu thụ nhiều muối) và thiếu tập luyện thể dục thể thao.

“Những yếu tố này, dù chưa có nghiên cứu cụ thể kết luận, nhưng gợi ý rằng lối sống có liên quan và cần thay đổi lối sống để phòng bệnh.

Người dân cần thực hiện lối sống lành mạnh, chế độ ăn cân bằng, uống đủ nước, không ăn mặn, hạn chế đồ ăn nhanh và lạm dụng thức uống có cồn; Không hút thuốc lá; nên tập thể dục thể thao mỗi ngày”, GS Bình khuyến cáo.

Theo PGS khánh, để phát hiện sớm bệnh thận sớm, người dân nên chủ động đi khám kiểm tra sức khỏe định kỳ và tầm soát bệnh thận, đặc biệt nhóm nguy cơ cao như người cao tuổi, người bị thừa cân hoặc béo phì, người bị đái tháo đường, tăng huyết áp, có bệnh lý tim mạch…