Ngay sau khi nhận công tác tại Trạm Y tế xã Mù Sang (Phong Thổ, Lai Châu), y sĩ Lò Thị Thanh đã phải đối mặt với một ca sinh nguy cấp. Chỉ mới 3 ngày làm việc, cô đã phải vượt qua những con đường dốc dựng đứng, trơn trượt để đến bản đỡ đẻ cho một sản phụ bị rau cầm tù. Câu chuyện của y sĩ Thanh không chỉ là một hành trình vượt đèo hiểm nguy, mà còn là hành trình thay đổi nhận thức và mang lại sự sống cho nhiều người dân vùng cao.
Hành Trình Vượt Đèo Đỡ Đẻ
Ngày đầu tiên nhận công tác tại Mù Sang, y sĩ Thanh đã phải đối mặt với một ca sinh khó khăn. Người nhà sản phụ phải đi xe máy ra đón cô vì đường đi chưa có bê tông, chỉ toàn dốc dựng đứng và trơn trượt. Khi đến nơi, y sĩ Thanh thở hắt ra, run giọng thốt lên: “Mẹ ơi, con sống rồi”.
Ở xã Mù Sang, nhiều phụ nữ vẫn chọn sinh tại nhà, tin rằng sinh nở là việc riêng tư của phụ nữ và nên diễn ra tại nơi mẹ họ từng sinh. Tuy nhiên, nhờ sự kiên trì của y sĩ Thanh, tư duy này dần thay đổi. Những sản phụ từng e dè chiếc áo blouse trắng nay đã chủ động gọi “cô Thanh ơi, em đau bụng rồi”. Người chồng cũng bắt đầu lặng lẽ ngồi bên ngoài trạm xá, chờ vợ vượt cạn.
Sự Kiên Trì Và Thay Đổi Nhận Thức
Y sĩ Thanh đã làm việc tại Mù Sang suốt 18 năm qua, với câu hỏi luôn đặt ra: “Nếu mình cũng bỏ cuộc, thì làm sao mong bà con thay đổi?”. Đây là động lực giữ chân cô ở lại với mảnh đất vùng cao này.
Từ trung tâm xã Mù Sang tới bản xa nhất phải mất 15 cây số, vượt qua những con dốc đá trơn như đổ mỡ, chưa kể mùa mưa lũ trắc trở. Chuyến đi nhiều khi không chỉ là vượt địa hình, mà là cuộc chạy đua sinh tử giữa sự sống và cái chết.
Những Ca Sinh Đáng Nhớ
Y sĩ Thanh nhớ rõ một ca sinh đặc biệt, khi sản phụ bị rau cầm tù. Cô không chỉ khám thai định kỳ mà còn liên tục gọi điện hỏi han và lội đường xa đến tận nơi để nhắc nhở. Nhưng đêm đó, người chồng hớt hải phi xe đến báo: “Chị ơi, vợ em đẻ được 30 phút rồi”. May mắn, y sĩ Thanh có mặt kịp thời và xử lý biến chứng nguy hiểm này.
Những ngày sau đó, y sĩ Thanh vẫn đến thăm, kiểm tra sản phụ có bị sốt hay biến chứng hậu sản không. “Người ta không tới với mình, thì mình tới với người ta vậy”, cô nói.
Vượt Qua Rào Cản Ngôn Ngữ Và Hủ Tục
Người dân Mù Sang nói tiếng Mông, trong khi y sĩ Thanh là người Thái. Cô phải tự học tiếng Mông từ những câu chuyện bên bếp lửa, những lần theo chân người dân đi chợ, đi nương. Cô học cách mô tả cơn đau bụng bằng tiếng Mông, học tên cây rau và cách nói nhẹ nhàng để không làm bà con xấu hổ.
Hủ tục và sự thiếu hiểu biết ăn sâu vào tiềm thức khiến việc tiếp cận y tế từng có một quãng thời gian dài trở thành điều gì đó xa lạ, thậm chí đáng sợ. Y sĩ Thanh không chỉ làm cô đỡ, mà còn là người gõ cửa từng nếp nhà, tìm cách bước qua ranh giới.
Những Thử Thách Và Niềm Vui
Cuộc sống tại Mù Sang không phải lúc nào cũng dễ dàng. Y sĩ Thanh từng muốn bỏ cuộc nhiều lần, nhất là khi phải đối mặt với những đêm trở dạ giữa mưa gió, những con đường dốc dựng đứng. Nhưng mỗi khi nhìn vào ánh mắt hoang mang của một sản phụ lần đầu sinh nở, hay bàn tay khẽ níu áo lúc đau bụng giữa đêm, cô lại không nỡ rời đi.
Giờ đây, gần 70% phụ nữ mang thai trong xã đã biết đi khám thai định kỳ. Những khái niệm từng xa lạ như “siêu âm”, “viên sắt”, “khám thai ba tháng đầu” đã dần trở nên thân quen. Từ ngày y sĩ Thanh về trạm, Mù Sang chưa từng có ca sản phụ tử vong nào.
Tuyên Truyền Và Thay Đổi
Y sĩ Thanh không chỉ là người khám thai, đỡ đẻ, mà còn đều đặn tổ chức các buổi trò chuyện ở nhà văn hóa bản. Ban đầu, nhiều người mẹ chỉ đến cho có, nhưng rồi họ bắt đầu hỏi, bắt đầu lắng nghe. Đáng mừng là những người đàn ông, những người từng coi chuyện sinh nở là việc riêng của đàn bà, giờ cũng đã thay đổi.
Những Thành Quả Và Hy Vọng
Dự án “Không ai bị bỏ lại phía sau: Các can thiệp sáng tạo để giảm tử vong mẹ tại các khu vực dân tộc thiểu số ở Việt Nam” do Bộ Y tế phối hợp với UNFPA, MSD triển khai đã cải thiện tỷ lệ sinh tại cơ sở y tế từ 24% (2022) lên 61% (2024) và tỷ lệ phụ nữ khám thai định kỳ từ 27,2% lên 41,7%.
Kết Luận
Y sĩ Lò Thị Thanh, với 18 năm không bỏ một cuộc gọi nào, không từ chối một ca sinh nào, đã trở thành “bà mụ của Mù Sang”. Cô không chỉ là người đỡ đẻ, mà còn là người đỡ lấy niềm tin, đổi thay tư duy cho cả một thế hệ người đồng bào dân tộc thiểu số ở nơi biên cương tổ quốc. Dù còn đó những điều chưa trọn vẹn, y sĩ Thanh vẫn tiếp tục công việc của mình, lặng lẽ và bền bỉ.
Giữa núi rừng Mù Sang, nơi cái sống và cái chết có thể chỉ cách nhau một đoạn đường dốc, có một người phụ nữ như thế đã chọn ở lại.
