Hòn Cấm nằm giữa làng mạc, giống như một quả đồi lớn, là nơi chứa đựng nhiều bí ẩn và giá trị văn hóa, lịch sử. Khu rừng cấm này chủ yếu gồm các loại cây như thị đen, xay, bằng lăng, với những cây cổ thụ đường kính lớn đến mức 2-3 người ôm không xuể. Hòn Cấm không chỉ là nơi giữ nguồn nước ngầm phục vụ sinh hoạt và sản xuất mà còn là nơi thờ thần rắn, cấm người dân vào săn bắt thú rừng.
Theo những người cao tuổi ở thôn Tiên Hòa, tổ tiên họ đã gọi nơi đây là Hòn Cấm từ thời xưa. Người dân tin rằng Hòn Cấm giống như long mạch, giúp giữ nguồn nước ngầm phục vụ cho sinh hoạt và sản xuất của làng. Truyền thuyết còn kể lại rằng, khu vực này thờ thần rắn nên cấm người dân vào săn bắt thú rừng.
Ông Phạm Ngọc Anh, 70 tuổi, trú tại thôn Tiên Hòa, xã Vĩnh Hòa, kể lại rằng từ thời ông bà, Hòn Cấm đã được gọi như vậy vì chính quyền cấm chặt phá cây rừng để bảo vệ mạch nước ngầm. Ông Anh cho biết, từ khi còn nhỏ đến nay, ngay cả một cây dây leo ở Hòn Cấm cũng không được bứt phá. Thời phong kiến, Hòn Cấm được các địa chủ bảo vệ rất nghiêm ngặt. Nếu ai phát hiện chặt phá rừng, nhẹ thì bị nhắc nhở, nặng thì bị bắt đi lao động công ích.
Vai Trò Quan Trọng của Hòn Cấm
Các cụ xưa cũng kể rằng, mỗi mùa khô hạn, nhiều nơi mất mùa và dân chúng thiếu đói. Làng nào có nước thì làng đó ấm no. Nhờ có nước từ Hòn Cấm, ruộng đồng của làng luôn tươi tốt, nuôi sống bao thế hệ. Trong kháng chiến chống Mỹ, Hòn Cấm là nơi ẩn náu của quân đội ta nhờ có rừng già che chở. Tuy nhiên, sau khi địch phát hiện Hòn Cấm có quân ta, họ liên tục dội bom khiến cây rừng bị tàn phá.
Sau chiến tranh, rừng cây bị tàn phá nhiều, dẫn đến giếng làng liên tục khô hạn, ruộng lúa thiếu nước và mất mùa. Từ đó, cả làng hiểu rõ vai trò quan trọng của Hòn Cấm và quyết tâm giữ gìn, bảo vệ nó cho đến ngày hôm nay.
Cả Làng Bảo Vệ Hòn Cấm
Ông Lê Văn Hùng, Trưởng thôn Tiên Hòa, xã Vĩnh Hòa, cho biết bao đời nay, người dân rất ý thức bảo vệ, không ai chặt phá cây rừng, xem Hòn Cấm như báu vật mà tổ tiên để lại. Đến nay, nếu có người từ địa phương khác đến chặt phá rừng, người dân lập tức báo chính quyền để xử lý.
Nhờ Hòn Cấm được bảo vệ, đồng ruộng khu vực này không bị thiếu nước, đất màu mỡ, phì nhiêu bậc nhất ở xã Vĩnh Hòa. Thôn Tiên Hòa có khoảng 400 hộ, trong đó hơn 100 hộ hưởng lợi trực tiếp từ Hòn Cấm. Ngoài cảnh quan và không khí trong lành, mỗi mùa cây xay cho quả, người dân vào rừng thu hoạch lộc rừng. Có năm, quả xay được giá bán 100.000 đồng/kg, tạo thêm nguồn thu nhập đáng kể cho người dân.
Ông Hùng cũng chia sẻ rằng, thôn luôn tuyên truyền để giữ lại trạng thái ban đầu của Hòn Cấm. Nơi đây còn mang ý nghĩa lịch sử và tâm linh của người dân. Nếu được khai thác thành điểm đến du lịch, Hòn Cấm sẽ tạo ra cảnh quan đẹp cho khu dân cư.
Ông Đinh Doãn, Bí thư Đảng ủy xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Thạnh, đánh giá rằng tên gọi Hòn Cấm có từ xa xưa, mang ý nghĩa vừa văn hóa vừa tâm linh, nên bà con ở đây rất ý thức bảo vệ. Chính quyền luôn chỉ đạo các đơn vị liên quan bảo vệ nghiêm ngặt Hòn Cấm.
Ông Đặng Bá Quang, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Vĩnh Thạnh, nhìn nhận rằng tục lệ gìn giữ rừng ở Hòn Cấm của làng Tiên Hòa là một hình mẫu văn hóa, thể hiện trách nhiệm của cộng đồng dân cư trong việc bảo vệ rừng, hệ sinh thái và môi trường sống. Đây không phải là khu rừng phòng hộ, nhưng người dân rất trách nhiệm chung tay bảo vệ, là tấm gương truyền đi thông điệp bảo vệ rừng đến mọi người.
Kết Luận
Hòn Cấm không chỉ là nơi giữ nguồn nước ngầm mà còn là biểu tượng văn hóa, lịch sử và tâm linh của làng Tiên Hòa. Sự bảo vệ nghiêm ngặt của cả cộng đồng đã giúp Hòn Cấm duy trì vai trò quan trọng của mình qua nhiều thế hệ. Hãy tiếp tục chung tay bảo vệ Hòn Cấm để giữ gìn nguồn tài nguyên quý giá này cho tương lai.
Tài Liệu Tham Khảo:
- Bài viết gốc: Bí Ẩn Hòn Cấm Ở Thượng Nguồn Sông Kôn
