Trung Quốc từ lâu đã được biết đến là công xưởng của thế giới, nơi có nguồn nhân công giá rẻ và dồi dào. Các nhà máy tại đây hoạt động suốt ngày đêm để sản xuất lượng lớn hàng hóa xuất khẩu đi khắp toàn cầu. Tuy nhiên, gần đây, nhiều nhà máy tại Trung Quốc đã thay đổi cách thức hoạt động hoàn toàn. Vẫn là những dây chuyền hoạt động liên tục, nhưng bên trong các nhà máy không còn sự hiện diện của công nhân và không cần hệ thống đèn chiếu sáng vào ban đêm. Đây chính là “nhà máy không ánh đèn” hay “nhà máy tối”, nơi trí tuệ nhân tạo, robot và các cảm biến hiện đại đang dần thay thế con người.
Nhà máy không ánh đèn hoạt động như thế nào?
Nhà máy không ánh đèn là cơ sở sản xuất hoàn toàn tự động, nơi robot và hệ thống máy móc vận hành mà không cần sự can thiệp của con người. Những cơ sở này có thể hoạt động trong bóng tối vì các robot và máy móc tự động không cần ánh sáng để làm việc. Điều này cho phép tối ưu hóa không gian và hiệu quả sản xuất, vì không cần cơ sở hạ tầng rộng rãi để đảm bảo môi trường làm việc an toàn và thoải mái cho công nhân.
Nền tảng của nhà máy không ánh đèn là hệ thống robot và máy móc hiện đại, có khả năng thực hiện các quá trình lắp ráp, kiểm tra sản phẩm mà trước đây do con người đảm nhiệm. Những hệ thống này được trang bị các cảm biến hiện đại, cho phép vận hành mà không cần ánh sáng và sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) như “bộ não” để điều chỉnh dây chuyền sản xuất một cách chuẩn xác và tự động. Hệ thống AI còn giúp phát hiện nhanh chóng các sản phẩm bị lỗi trong quá trình sản xuất, đảm bảo tỷ lệ sản phẩm đạt tiêu chuẩn lên đến 99,99%.
Lợi thế to lớn của những nhà máy không ánh đèn
Xiaomi là một trong những công ty đầu tiên tại Trung Quốc xây dựng và phát triển nhà máy không ánh đèn. Công ty này đã đầu tư 2,4 tỷ nhân dân tệ (khoảng 330 triệu USD) để xây dựng một nhà máy rộng 81.000 mét vuông, sản xuất các mẫu điện thoại cao cấp với công suất 10 triệu máy mỗi năm. Ngoài Xiaomi, các hãng xe điện như Geely và nhiều công ty lớn khác tại Trung Quốc cũng đang xây dựng các nhà máy không ánh đèn của riêng mình.
Ưu điểm lớn nhất của nhà máy không ánh đèn là hệ thống robot tự động có thể loại bỏ những lỗi do con người gây ra và đảm bảo chất lượng sản xuất. Những hệ thống này có thể vận hành liên tục mà không cần thời gian nghỉ ngơi, tan ca hay đổi ca, ngày nghỉ lễ như lao động con người. Việc không cần trang bị hệ thống chiếu sáng, thông gió hay sưởi ấm cũng giúp tiết kiệm năng lượng từ 15 đến 20% so với các nhà máy truyền thống. Không gian làm việc được kiểm soát và khép kín do không có con người vào ra, giúp tạo nên môi trường siêu sạch, đóng vai trò quan trọng trong sản xuất các loại thiết bị điện tử.
Trung Quốc thể hiện sự vượt trội về công nghệ robot và tự động hóa
Trong khi các hãng công nghệ Mỹ tập trung xây dựng các hệ thống phần mềm AI tiên tiến, các công ty Trung Quốc lại chú trọng phát triển robot và các hệ thống máy móc với mức độ tự động hóa cao. Năm 2022, Trung Quốc đã ứng dụng hơn 290.000 robot vào sản xuất công nghiệp, chiếm 52% tổng số robot sản xuất công nghiệp trên toàn cầu, vượt qua cả Mỹ và Nhật Bản. Đến năm 2023, tỷ lệ robot sản xuất công nghiệp tại Trung Quốc là 392/10.000 công nhân, vượt xa mức trung bình toàn cầu là 141/10.000 công nhân.
Sáng kiến “Made in China 2025” được khởi động vào năm 2015 đã đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy nhanh tự động hóa tại Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc đã đầu tư khoảng 1,4 tỷ USD trong năm 2023 để nghiên cứu và phát triển robot, máy móc tự động. Chiến lược này giúp biến Trung Quốc từ một “công xưởng toàn cầu” nhờ mức nhân công giá rẻ trở thành cường quốc sản xuất công nghệ cao. Điều này cũng phù hợp với mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2026 của Trung Quốc, vì các nhà máy không ánh đèn giúp tiết kiệm năng lượng tiêu thụ và giảm lượng khí thải trong quá trình sản xuất.
Nhà máy không ánh đèn và mối lo ngại thất nghiệp
Mặc dù những nhà máy được ứng dụng robot và hệ thống máy móc tự động mang lại nhiều lợi ích về năng suất và tính hiệu quả, cuộc cách mạng tự động hóa này cũng gây ra nhiều lo ngại về tình trạng thất nghiệp tăng cao tại Trung Quốc. Theo Báo cáo Tương lai Việc làm tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2024, các chuyên gia dự đoán 23% người lao động sẽ bị ảnh hưởng bởi trí tuệ nhân tạo trong những năm tới. Báo cáo cũng cho biết những tiến bộ trong công nghệ và số hóa đang dần dẫn đến sự suy thoái của thị trường lao động tại Trung Quốc.
Cuộc đua phát triển AI và mối lo về kiểm soát
Tại Hội nghị Thượng đỉnh về Trí tuệ nhân tạo diễn ra tại Seoul, Hàn Quốc, vào năm 2024, nhà khoa học máy tính Max Tegmark đã nhấn mạnh nhu cầu cấp bách về quy định nghiêm ngặt trong việc kiểm soát các hệ thống AI trước khi quá muộn. Ông cho rằng một khi con người tạo ra các hệ thống AI có thể vượt qua “bài kiểm tra Turing”, nghĩa là AI đã có hành vi thông minh tương đương hoặc không thể phân biệt với con người, nhân loại sẽ có nguy cơ mất kiểm soát các hệ thống AI.
Max Tegmark so sánh cuộc đua phát triển AI với cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân trước đây, nhấn mạnh rằng các mô hình AI có thể vượt qua bài kiểm tra Turing là một cảnh báo cho nhân loại về khả năng AI vượt qua tầm kiểm soát. Trước đó, nhiều chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực AI cũng đã bày tỏ sự lo ngại về khả năng con người không thể kiểm soát được AI, có thể dẫn đến sự đe dọa cho sự tồn tại của nhân loại.
Kết luận
Nhà máy không ánh đèn tại Trung Quốc đang đại diện cho cuộc cách mạng sản xuất tự động hóa, mang lại nhiều lợi ích về năng suất và hiệu quả. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra những thách thức về thất nghiệp và sự kiểm soát công nghệ AI. Việc hiểu rõ và quản lý tốt những thay đổi này sẽ là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững và an toàn cho tương lai.
