Trong bối cảnh hợp tác chiến lược giữa Việt Nam và Pháp ngày càng được tăng cường, chuyến thăm gần đây của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã mở ra nhiều cơ hội hợp tác trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI). Phóng viên báo Dân trí đã có buổi phỏng vấn ông Alexandre Zapolsky, Chủ tịch và đồng sáng lập Linagora, một công ty Pháp về phần mềm nguồn mở với 25 năm kinh nghiệm tại Pháp và 10 năm hiện diện tại Việt Nam. Những chia sẻ của ông không chỉ mở ra nhiều góc nhìn giá trị mà còn đầy tính thực tiễn, đặc biệt là về việc Việt Nam tiếp cận và làm chủ công nghệ AI lõi.
Đòn Bẩy Giúp Việt Nam Tiếp Cận Công Nghệ AI Lõi và Xây Dựng Chủ Quyền Số
Chuyến thăm của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tới Việt Nam đã được đông đảo người dân mong đợi, đặc biệt là những ai đang vun đắp cho mối quan hệ Pháp-Việt. Tổng thống Macron luôn dành sự quan tâm đặc biệt và cam kết hỗ trợ cho lĩnh vực công nghệ và khoa học. Một minh chứng rõ ràng là việc ông đã chọn thăm các sinh viên tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH), một biểu tượng hợp tác Pháp-Việt và là trường đại học có chất lượng đào tạo hàng đầu tại Việt Nam.
Dù Tổng thống không thể tham dự Hội nghị thượng đỉnh công nghệ Pháp – French Tech Summit tại TP. Hồ Chí Minh, nhưng sự hiện diện của Bộ trưởng đặc trách Trí tuệ nhân tạo và Kỹ thuật số Clara Chappaz đã đem lại nhiều hy vọng cho sự hợp tác giữa hai quốc gia. Tại sự kiện này, ông Alexandre Zapolsky đã tham gia một phiên thảo luận bàn tròn và đề xuất ý tưởng xây dựng một liên minh Pháp-Việt vì chủ quyền số và Trí tuệ Nhân tạo. Đề xuất này đã nhận được sự hưởng ứng từ đại diện của Tập đoàn VNPT.
Ông Alexandre cũng cam kết rằng tại kỳ French Tech Summit lần thứ hai vào năm tới, hai nước sẽ cùng nhau trình làng những thành tựu hợp tác cụ thể trong lĩnh vực AI. Linagora và VNPT đã công khai cam kết hợp tác chặt chẽ để hiện thực hóa mục tiêu này. Sự hợp tác chính trị vô cùng mạnh mẽ giữa các nhà lãnh đạo cấp cao hai nước chắc chắn sẽ tạo ra những tác động cụ thể, thúc đẩy hợp tác thực chất giữa doanh nghiệp hai bên.
Pháp hiện sở hữu lợi thế so sánh đáng kể so với Việt Nam trong lĩnh vực siêu máy tính. Nhờ đầu tư từ nhiều năm trước vào các hệ thống siêu máy tính, Pháp có nguồn lực GPU (bộ xử lý đồ họa) rất dồi dào. Đây chính là một dư địa hợp tác rất lớn, vì Việt Nam đang thiếu hụt năng lực tính toán và GPU. Pháp có thể hỗ trợ các nhà nghiên cứu Việt Nam tiếp cận và sử dụng tài nguyên siêu máy tính, đặc biệt là để phát triển các mô hình AI mã nguồn mở, hoặc ít nhất là khoa học mở.
Một lĩnh vực khác mà Pháp và Việt Nam có thể hợp tác hiệu quả là triển khai các dự án nghiên cứu và phát triển khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực các mô hình nền tảng AI. Tại Pháp, cộng đồng OpenLLM France đã quy tụ 1.200 kỹ sư và nhà khoa học cùng chung tay tạo ra những AI thực sự mở, mà AI Lucie chính là sản phẩm đầu tiên. Pháp sẵn sàng chia sẻ những kinh nghiệm quý báu này với các đồng nghiệp Việt Nam, giúp Việt Nam có thể tự mình xây dựng và làm chủ mô hình AI quốc gia, đảm bảo chủ quyền số.
Để thực sự tạo nên một cuộc cách mạng trong lĩnh vực AI, Việt Nam cần chuyển mình từ mô hình mà các cá nhân đơn thuần là người dùng AI cho mục đích cá nhân, sang một giai đoạn mà AI thâm nhập sâu rộng vào các doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải chủ động ứng dụng các mô hình AI để tự chuyển đổi, nâng cao năng suất. Đây là một sự thay đổi mô thức cần thiết.
Ngoài ra, cần phải truyền thông mạnh mẽ trong cộng đồng doanh nghiệp rằng: những công ty không chủ động tìm hiểu và ứng dụng AI sẽ đối mặt với nguy cơ tụt hậu, thậm chí biến mất, giống như những doanh nghiệp đã phớt lờ Internet vào đầu những năm 2000. Chính phủ Việt Nam, dưới sự thúc đẩy năng động của Tổng Bí thư Tô Lâm, đang triển khai những chương trình quan trọng nhằm thúc đẩy khu vực tư nhân. Điều then chốt là ngay từ khi thành lập các doanh nghiệp mới này cần tích hợp một chiến lược xoay quanh trí tuệ nhân tạo một cách bài bản. Và tất cả điều đó phải bắt đầu từ giáo dục.
Các trường đại học, học viện lớn tại Việt Nam cần đào tạo không chỉ kỹ năng sử dụng AI, mà còn phải trang bị kiến thức sâu sắc về bản chất của AI, những tác động tiềm tàng, và cách AI có thể mang lại giải pháp cho các tổ chức.
AI Thực Sự Mở: Chìa Khóa Vàng Để Việt Nam Định Vị Trên Bản Đồ Công Nghệ Toàn Cầu
AI thực sự mở (réellement open source) là con đường duy nhất để các quốc gia đi sau có thể bắt kịp những cường quốc đã đầu tư hàng tỷ USD vào lĩnh vực này. Vì vậy, AI thực sự mở chính là một cơ hội vàng cho Việt Nam.
Ông Alexandre nhấn mạnh khái niệm “AI thực sự mở” vì có sự khác biệt lớn với những gì người ta thường gọi là AI mã nguồn mở nhưng thực chất không hoàn toàn mở, ví dụ như các AI của Meta hay DeepSeek. Một AI được coi là “thực sự mở” khi đáp ứng ba tiêu chí: tự do sử dụng, minh bạch phương pháp, và truy cập dữ liệu huấn luyện. Dựa trên ba tiêu chí này, trên thế giới hiện chỉ có hai mô hình AI mà Linagora công nhận là “thực sự mở”: OLMo của Paul Allen và Lucie của Pháp.
Hiện nay, nhiều người đang tinh chỉnh các mô hình được cho là mã nguồn mở mà không thực sự để tâm đến quyền sử dụng hợp pháp. Ví dụ, có rất nhiều doanh nghiệp được xây dựng dựa trên mô hình Llama (của Meta), trong khi chính Llama lại cấm bất kỳ ai kinh doanh dựa trên các phiên bản mã nguồn mở của họ. Tình hình hiện tại hơi giống miền Tây hoang dã (Far West), ai cũng tự do làm điều mình muốn với AI. Nhưng chắc chắn, các tập đoàn lớn, các Big Tech sẽ ngày càng giám sát chặt chẽ hơn việc ai đang làm gì với các mô hình AI của họ.
Chính vì vậy, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ vào AI thực sự mở. Và đây là lĩnh vực mà Pháp và Việt Nam hoàn toàn có thể hợp tác chặt chẽ.
Để các startup AI của Việt Nam có thể làm chủ công nghệ và cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường quốc tế, họ cần những hỗ trợ chiến lược từ Chính phủ, các tổ chức, cũng như từ sự hợp tác của các doanh nghiệp công nghệ Pháp. Chúng ta cần “mồi nước cho máy bơm” – tức là tạo cú hích ban đầu để khởi động các dự án. Thông thường, sự can thiệp của Nhà nước là rất cần thiết, có thể thông qua các phòng thí nghiệm công hoặc xây dựng các cơ chế tài trợ, trợ cấp giữa Chính phủ và các startup AI.
Tại Pháp, chương trình “France 2030” là một sáng kiến rất thành công với nhiều cấu phần tài trợ cho đổi mới sáng tạo. Cộng đồng OpenLLM France cũng nhận được nguồn lực từ đây. Đây là một kinh nghiệm quý báu mà Pháp có thể chia sẻ với các đồng nghiệp Việt Nam, kể cả ở cấp chính phủ giữa hai nước.
Kết Luận
Những chia sẻ của ông Alexandre Zapolsky không chỉ mở ra nhiều góc nhìn giá trị mà còn đầy tính thực tiễn về việc Việt Nam tiếp cận và làm chủ công nghệ AI lõi. Chuyến thăm của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã tạo ra nhiều cơ hội hợp tác cụ thể trong lĩnh vực AI giữa hai quốc gia. Việt Nam cần nắm bắt cơ hội vàng này để tự chủ công nghệ, định vị mình trên bản đồ công nghệ toàn cầu, và xây dựng chủ quyền số. Để làm được điều đó, Việt Nam cần tập trung vào việc phát triển AI thực sự mở, ứng dụng AI trong doanh nghiệp, và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Hợp tác chặt chẽ với Pháp sẽ là một bước đi quan trọng trong hành trình này.
