Đại thắng của Chiến dịch Hồ Chí Minh với điểm kết thúc là Ngày thống nhất đất nước (30/4/1975) đã đưa TPHCM và cả nước tiến vào kỷ nguyên thống nhất đất nước, đổi mới, phát triển. Tuy nhiên, quãng đường tiếp theo của TPHCM không hoàn toàn suôn sẻ khi vừa phải khắc phục hậu quả của chiến tranh, vừa tìm kiếm đường hướng phát triển mới trong hoàn cảnh ngặt nghèo. Ngay sau ngày thống nhất, thách thức lớn nhất đối với TPHCM là đảm bảo sinh kế cho nhân dân, phục hồi kinh tế và xây dựng một xã hội mới.
Sau những ngày rộn ràng không khí chiến thắng của thời điểm non sông về một mối, TPHCM phải đối mặt với thách thức đầu tiên là sinh kế cho nhân dân. Với đặc thù là thành phố phục vụ chiến tranh trong thời gian dài, nền kinh tế của thành phố gần như kiệt quệ, nguồn lực cho sản xuất, kinh doanh không còn được duy trì. Quan trọng nhất, chính quyền non trẻ phải tạo sự chuyển biến về cách tạo ra của cải, vật chất. Điều cấp bách cần làm, ưu tiên số 1 là ổn định được chính quyền, lập lại trật tự. Tuy nhiên, vấn đề thứ 2 đang hiển hiện trước mắt là nạn đói, tình trạng thất nghiệp, xóa bỏ tư tưởng sống nhờ viện trợ của một bộ phận người dân.
Trong những ngày tháng khó khăn ấy, ông Phạm Chánh Trực, nguyên Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương, nguyên Phó bí thư Thường trực Thành ủy TPHCM, đã chia sẻ: “Sau ngày thống nhất, điều cấp bách cần làm, ưu tiên số 1 là ổn định được chính quyền, chúng ta đã triển khai và lập lại trật tự. Nhưng còn vấn đề thứ 2 đang hiển hiện trước mắt là nạn đói, tình trạng thất nghiệp, xóa bỏ tư tưởng sống nhờ viện trợ của một bộ phận người dân.”
Ông Phạm Chánh Trực là Bí thư Thành đoàn đầu tiên của TPHCM được cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt (khi ấy là Bí thư Thành ủy TPHCM) trao lá cờ ra quân Thanh niên xung phong xung kích trên mặt trận kinh tế. Cuộc ra quân của lực lượng thanh niên xung phong vào mùa xuân năm 1976 đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ đầu tiên trong ý thức người dân thành phố sau nhiều năm bị chia rẽ sang hòa hợp dân tộc, tự lực, tự cường.
Theo ông Phạm Chánh Trực, những năm cuối cùng của chiến tranh, kinh tế, đời sống nhân dân Sài Gòn trải qua giai đoạn nguy cấp. Sau đại thắng mùa xuân năm 1975, hơn 1 triệu lính của chế độ cũ tan rã, những người phục vụ chế độ cũ không còn việc làm, tình trạng thất nghiệp, tệ nạn xã hội tràn lan, đặt ra bài toán nan giải cho chính quyền cách mạng.
“Ngay khi tiếp quản thành phố, chính quyền cách mạng đã mở kho thóc, kho lương thực của chính quyền cũ để phát cho dân. Nhưng đây cũng chỉ là giải pháp tình thế, không thể kéo dài mãi. Đất đai khắp nơi mênh mông, người không có việc làm rất nhiều, nhưng vấn đề là làm sao huy động được mọi giai tầng trong xã hội tham gia lao động, sản xuất,” ông Phạm Chánh Trực trầm ngâm.
Sáng kiến đưa lực lượng thanh niên ra vùng ven, khu vực ngoại thành tham gia lao động, sản xuất được ông Phạm Chánh Trực, thời điểm làm Bí thư Thành đoàn TPHCM, đề đạt với Thành ủy thời điểm cuối năm 1975. Với dự tính ban đầu, 2 đại đội (khoảng 200 người) tham gia công cuộc kiến thiết này.
“Đồng chí Võ Văn Kiệt rất tán thành kế hoạch này, nhưng đề nghị phải làm lớn, không làm nhỏ. Làm lớn để tạo đột phá không chỉ cho Thành đoàn mà để nhân dân toàn thành phố thấy được con đường tiếp theo phải là tự lực, tự cường, lao động, sản xuất, không có cách nào khác,” ông Phạm Chánh Trực thuật lại.
Ngay sau hội nghị, Bí thư Thành ủy đã chỉ đạo huy động người dân toàn thành phố tham gia, các cơ quan, lực lượng phải hỗ trợ Thành đoàn về nhân sự, phương tiện. Các quận đoàn, huyện đoàn ở cơ sở phát động mọi giai tầng đăng ký tham gia công cuộc kiến thiết, tuyên truyền, vận động để người dân hiểu tầm quan trọng của lao động, sản xuất trong thời kỳ mới.
Sau thời gian ngắn, lực lượng thanh niên xung phong đã nhận được đăng ký từ hơn 10.000 người. Trong đó có cả con em của những gia đình từng theo chế độ cũ, những người thất nghiệp, người vướng tệ nạn xã hội cũng mong muốn có sự thay đổi cho cuộc đời.
Ông Phạm Chánh Trực làm rõ thêm, lực lượng sau khi tập hợp lại có người phải điều trị bệnh, cai nghiện, học chính trị, văn hóa chứ chưa thể đi làm được ngay. Nhưng cuộc vận động đã cho thấy kết quả ban đầu về thay đổi nhận thức trong xã hội, người dân thấy sự nhất quán về các chính sách hòa hợp dân tộc, chung sức, đồng lòng.
Sau khi có lực lượng, vấn đề tiếp theo là phương tiện, công cụ lao động. Để trang bị cho mỗi người đủ 2 bộ quần áo, võng nghỉ ngoài bìa rừng, tấm ni lông che mưa, cuốc, xẻng là vấn đề không dễ vào thời điểm đó.
Thành phố đã huy động người dân toàn thành phố đóng góp với tinh thần “được đến đâu hay đến đó”. Bộ đội cũng tham gia giúp đỡ, bố trí xe di chuyển 10.000 người ra ngoại thành, lên Tây Nguyên, tới miền Đông, miền Tây Nam bộ, huy động cả các xe buýt để tăng cường.
Khi mọi điều kiện đã tương đối đầy đủ, ngày 28/3/1976, hơn 10.000 thanh niên TPHCM xuất quân trong màu áo lực lượng Thanh niên xung phong đến với “tiền tuyến lao động” ngay sau khi đất nước giành được độc lập, tham gia lao động, sản xuất trên những vùng đất quê hương từng bị bom cày, đạn xới. Trong ngày trọng đại đó, ông Võ Văn Kiệt, khi đó là Bí thư Thành ủy TPHCM, trao lá cờ ra quân Thanh niên xung phong, xung kích trên mặt trận kinh tế với dòng chữ “Đâu cần thanh niên có – Đâu khó có thanh niên”.
“Chưa tròn một năm sau ngày thống nhất đất nước, đây đều là những sự nỗ lực ghê gớm, không chỉ thể hiện trách nhiệm mà còn là tình cảm, tinh thần đồng bào, đồng đội, đồng chí, anh em trong thử thách ngặt nghèo,” ông Phạm Chánh Trực nói.
Cuộc kiến thiết vĩ đại sau ngày thống nhất đất nước không chỉ là một bước ngoặt lịch sử mà còn là một minh chứng cho sự đoàn kết, quyết tâm và tinh thần tự lực của nhân dân Việt Nam. Những thành tựu mà TPHCM đạt được trong giai đoạn này đã đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển sau này của thành phố và cả nước.
Cuộc kiến thiết vĩ đại sau ngày thống nhất đất nước đã để lại nhiều bài học quý báu về sự đoàn kết, quyết tâm và tinh thần tự lực của nhân dân Việt Nam. Những thành tựu mà TPHCM đạt được trong giai đoạn này không chỉ là nền tảng cho sự phát triển sau này của thành phố mà còn là minh chứng cho sự hòa hợp dân tộc, sự đổi mới và phát triển của cả nước.
Để tiếp tục phát huy những thành tựu đã đạt được, TPHCM cần tiếp tục cải thiện thể chế và phát triển con người. Cơ chế, chính sách của thành phố cần phù hợp với đặc điểm, yêu cầu thực tiễn của sự phát triển; cán bộ, lãnh đạo của thành phố cần phát huy hơn nữa truyền thống sáng tạo, đổi mới, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, có tư duy và tầm nhìn xa.
Hãy cùng nhau học hỏi từ những bài học lịch sử quý báu này để xây dựng một tương lai tươi sáng hơn cho TPHCM và cả nước.
