Sáng 17/2, tại phiên thảo luận của Quốc hội về dự thảo Nghị quyết thí điểm các chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhiều đại biểu đã đưa ra những đề xuất quan trọng. Trong đó, nổi bật là ý kiến đề nghị miễn cả trách nhiệm dân sự lẫn hình sự cho các cá nhân và tổ chức tham gia nghiên cứu khoa học.
Miễn trách nhiệm dân sự và hình sự: Giải pháp giảm rủi ro cho nhà khoa học
Dự thảo Nghị quyết hiện quy định rằng tổ chức và cá nhân sẽ được miễn trách nhiệm dân sự nếu gây thiệt hại cho Nhà nước trong quá trình thực hiện nghiên cứu khoa học, với điều kiện tuân thủ đầy đủ quy trình và quy định liên quan. Tuy nhiên, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng – An ninh, ông Trịnh Xuân An, cho rằng cơ chế này vẫn chưa đủ để bao quát thực tế.
Ông nhấn mạnh rằng việc miễn trách nhiệm dân sự cần áp dụng không chỉ với thiệt hại đối với Nhà nước mà còn với các tổ chức hoặc cá nhân khác. Đồng thời, ông đề xuất bổ sung quy định miễn trách nhiệm hình sự cho các nhà khoa học, với điều kiện họ đảm bảo tính khách quan và tuân thủ đúng quy trình.
Đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An đề xuất miễn trách nhiệm hình sự cho hoạt động nghiên cứu khoa học (Ảnh: Minh Châu).
Theo ông An, việc bổ sung quy định này sẽ giúp giảm thiểu rủi ro cho người làm khoa học, từ đó khuyến khích tinh thần sáng tạo và dám nghĩ dám làm trong nghiên cứu. Ông cũng gợi ý rằng nội dung này có thể được thí điểm trong Nghị quyết, sau đó làm nền tảng cho các luật tiếp theo.
Quy định “đúng quy trình”: Cần làm rõ tiêu chí cụ thể
Đồng tình với quan điểm trên, Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc miễn trừ trách nhiệm. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng khái niệm “đúng quy trình” trong dự thảo cần được làm rõ hơn để tránh hiểu lầm hoặc lạm dụng.
Ông đề xuất sửa đổi quy định theo hướng: “Khi đã thực hiện đúng quy trình nghiên cứu và đề tài đã đăng ký nhưng không đạt kết quả thì không phải hoàn trả lại kinh phí.” Điều này sẽ giúp loại bỏ nỗi lo bị truy cứu trách nhiệm khi nghiên cứu thất bại – một yếu tố cản trở lớn đối với các nhà khoa học.
Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường phát biểu tại phiên thảo luận sáng 17/2 (Ảnh: Hồng Phong).
Ngoài ra, ông Cường cũng chỉ ra bất cập trong chính sách thuế thu nhập cá nhân. Theo ông, việc miễn thuế thu nhập cá nhân nên áp dụng cho tất cả các đơn vị nghiên cứu khoa học, kể cả nguồn kinh phí do doanh nghiệp tài trợ. Điều này sẽ đảm bảo công bằng và khuyến khích các đơn vị tự chủ tìm kiếm thêm nguồn lực bên ngoài.
Đầu tư hạ tầng khoa học: Cần cơ chế đặc biệt
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thị Kim Thúy nhấn mạnh rằng để thúc đẩy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, việc đầu tư vào hạ tầng nghiên cứu đóng vai trò then chốt. Tuy nhiên, bà chỉ ra rằng các quy định hiện hành về trình tự, thủ tục đầu tư xây dựng hạ tầng khoa học vẫn còn rất rườm rà và thiếu quy chuẩn kỹ thuật cụ thể.
Bà đề xuất Quốc hội xem xét bổ sung các cơ chế đặc biệt, như giao đất sạch trực tiếp (không qua đấu giá, đấu thầu), miễn giảm tiền sử dụng đất trong thời gian dài, và áp dụng các hình thức giao thầu linh hoạt như chỉ định thầu hoặc đấu thầu rút gọn.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thị Kim Thúy (Ảnh: Hồng Phong).
Bên cạnh đó, bà Thúy cũng đề xuất các cơ chế đột phá về quyền sở hữu trí tuệ, theo hướng ưu tiên lợi ích cho người nghiên cứu. Cụ thể, các sản phẩm từ nghiên cứu khoa học trên cơ sở hạ tầng có vốn nhà nước hoặc vốn kết hợp nên thuộc quyền sở hữu trí tuệ của người làm ra sản phẩm, hoặc thông qua thỏa thuận giữa các bên liên quan.
Kết luận
Các đề xuất miễn trách nhiệm dân sự và hình sự, cải thiện chính sách thuế, cũng như đầu tư hạ tầng khoa học với cơ chế đặc biệt đều hướng đến mục tiêu chung: tạo môi trường thuận lợi nhất cho hoạt động nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Đây không chỉ là giải pháp giảm rủi ro cho nhà khoa học mà còn là bước tiến quan trọng để Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực khoa học công nghệ.
Để góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành khoa học, bạn đọc hãy chia sẻ bài viết này và cùng thảo luận về những chính sách tiềm năng khác!
