Trong cuộc họp giao ban tại Bệnh viện Nhân dân 115, PGS.TS Nguyễn Huy Thắng, Trưởng khoa Bệnh lý mạch máu não, đã chia sẻ về danh sách 49 bệnh nhân đột quỵ mới nhập viện trong ngày hôm qua. Đáng chú ý, số người dưới 56 tuổi chiếm gần 50%. Thông tin này không khỏi khiến nhiều người giật mình về thực trạng đột quỵ hiện nay, đặc biệt là khi độ tuổi mắc bệnh đang có xu hướng trẻ hóa.
Đột Quỵ Ở Tuổi Thiếu Niên: Những Trường Hợp Đặc Biệt
Nhớ lại những ca bệnh gần đây, PGS Thắng không thể quên hai trường hợp đặc biệt chỉ mới 15 tuổi. Hai bệnh nhân, một nam và một nữ, cùng nhập viện với những dấu hiệu điển hình của đột quỵ như liệt nửa người, méo miệng và nói đớt.
Với bệnh nhân nữ, nhờ người nhà phát hiện sớm các biểu hiện bất thường, em đã được đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Nhân dân 115 và can thiệp kịp thời. Ngược lại, nam bệnh nhân được đưa đến một cơ sở y tế tuyến dưới nhưng không xác định được nguyên nhân. Chỉ đến khi tình trạng ngày càng nặng, gia đình mới chuyển em lên Bệnh viện Nhân dân 115.
Qua hội chẩn, cả hai bệnh nhân đều được xác định bị hẹp động mạch não, khiến dòng máu lên não bị tắc nghẽn, dẫn đến đột quỵ. Sau khi được can thiệp lấy huyết khối và điều trị tích cực, cả hai đã hồi phục.
Xu Hướng Trẻ Hóa Đột Quỵ Tại Việt Nam
Theo PGS.TS Nguyễn Huy Thắng, hiện tượng người trẻ bị đột quỵ không còn là cá biệt mà đang trở thành một xu hướng đáng báo động, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Điều này được minh chứng qua số liệu thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các nghiên cứu từ Đại học Oxford và Đại học Y khoa Yale.
Mỗi năm, thế giới có hơn 14 triệu ca đột quỵ não mới, gây ra cái chết cho 6,5 triệu người. Trung bình, cứ 3 giây trôi qua, toàn cầu lại có 1 người bị đột quỵ. Tuy nhiên, tuổi trung bình mắc bệnh đột quỵ trong dân số nói chung dao động từ 70-75 tuổi, tùy thuộc vào khu vực địa lý, giới tính và các yếu tố nguy cơ.
Tại Việt Nam, thống kê của WHO trong năm 2020 ghi nhận gần 160.000 ca tử vong do đột quỵ, bao gồm tắc mạch não và xuất huyết não. Trong số đó, khoảng 2.300 bệnh nhân đăng ký tại RES-Q – nghiên cứu đầu tiên trên toàn cầu để cải thiện chất lượng đơn vị đột quỵ – có độ tuổi khoảng 60. Điều này cho thấy tuổi mắc phải đột quỵ ở Việt Nam đang thấp hơn khoảng 10 tuổi so với số liệu các nước phát triển.
Nguyên Nhân Gây Đột Quỵ Ở Người Trẻ
Không riêng gì ở Việt Nam, việc gia tăng tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tại các nước đang phát triển là một vấn đề đáng lo ngại, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Ngày càng có nhiều người trẻ mắc các bệnh lý nền như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu – những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây đột quỵ. Đáng lo ngại hơn, các bệnh này xuất hiện ở độ tuổi ngày càng trẻ.
Nguyên nhân chủ yếu là do lối sống ít vận động, chế độ ăn không lành mạnh (nhiều đồ ăn nhanh, ít rau củ), và béo phì – căn bệnh dần trở nên phổ biến trong bối cảnh hiện đại hóa. Bên cạnh đó, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng cũng làm thay đổi thói quen sống của người trẻ. Họ phải đối mặt với căng thẳng kéo dài từ công việc, học tập và cuộc sống thành thị, dễ hút thuốc, uống rượu, sử dụng chất kích thích. Tất cả đều góp phần gây tổn thương mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ.
Ảnh Hưởng Của Ô Nhiễm Không Khí Và Tiếp Cận Dịch Vụ Y Tế
PGS Thắng cũng cảnh báo về ảnh hưởng âm thầm nhưng nghiêm trọng của ô nhiễm không khí – một vấn đề phổ biến tại các đô thị lớn. Ở nhiều thành phố lớn tại các nước đang phát triển, ô nhiễm không khí đạt mức báo động. Các nghiên cứu gần đây cũng gợi ý mối liên quan giữa ô nhiễm môi trường và việc tăng nguy cơ đột quỵ.
Một vấn đề khác là việc tiếp cận dịch vụ y tế còn hạn chế ở nhiều nơi. Hệ thống tầm soát các bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường chưa thực sự hiệu quả. Nhiều người trẻ bị đột quỵ mà trước đó chưa từng biết mình có bệnh lý nền, đến khi phát hiện thì đã muộn.
Yếu Tố Di Truyền Và Nhận Thức Về Đột Quỵ
Yếu tố di truyền và chủng tộc cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ. Một số nhóm dân cư vốn đã có nguy cơ cao về bệnh mạch máu não, khi kết hợp với lối sống thiếu lành mạnh, sẽ khiến nguy cơ đột quỵ càng sớm và nặng hơn.
Cuối cùng, điều khiến PGS Thắng trăn trở nhất là nhiều người trẻ hoàn toàn không có nhận thức về đột quỵ. Nhiều người có tâm lý chủ quan, cho rằng đột quỵ chỉ xảy ra ở người lớn tuổi. Điều này có thể dẫn đến sự chậm trễ trong việc tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp, làm tăng tỷ lệ tử vong hoặc biến chứng nghiêm trọng.
Kết Luận
Đột quỵ ở tuổi thiếu niên và người trẻ đang trở thành một vấn đề đáng báo động tại Việt Nam. Để giảm thiểu nguy cơ, cần nâng cao nhận thức về các yếu tố nguy cơ, thay đổi lối sống lành mạnh, và cải thiện hệ thống y tế để phát hiện và điều trị kịp thời. Hãy chú ý đến sức khỏe của bản thân và người thân, đặc biệt là các dấu hiệu bất thường để có thể can thiệp sớm nhất.
Tài Liệu Tham Khảo
- Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)
- Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC)
- Đại học Oxford
- Đại học Y khoa Yale
