Việt Nam vừa chính thức có thêm một di sản tư liệu được UNESCO vinh danh cấp thế giới, nâng tổng số lên 4 di sản toàn cầu. Đặc biệt, lần này, bộ sưu tập âm nhạc cá nhân của nhạc sĩ Hoàng Vân đã được công nhận, đánh dấu một cột mốc lịch sử trong nền âm nhạc Việt Nam.
Bộ sưu tập âm nhạc của nhạc sĩ Hoàng Vân bao gồm hơn 700 tác phẩm, trải dài qua 6 thập kỷ từ năm 1951 đến 2010. Những tác phẩm này không chỉ là niềm tự hào của Việt Nam mà còn trở thành một phần ký ức chung của nhân loại.
Bộ sưu tập này được lưu giữ dưới nhiều dạng khác nhau như bản thảo viết tay, tổng phổ, phân phổ, băng đĩa, file âm thanh, phim ảnh và bản in. Hiện tại, chúng được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III (Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, Bộ Nội vụ) và được số hóa trên trang web đa ngữ. Điều này mang đến cái nhìn toàn diện về hành trình sáng tác của một trong những nhạc sĩ tiêu biểu nhất Việt Nam thế kỷ 20.
Từ giao hưởng “Thành đồng Tổ quốc” đến những ca khúc đậm chất dân gian, các tác phẩm của nhạc sĩ Hoàng Vân phản ánh sâu sắc những biến đổi xã hội qua các thời kỳ kháng chiến và hòa bình, đặc biệt là vai trò của phụ nữ và tầng lớp yếu thế.
UNESCO đã công nhận bộ sưu tập này sau 2 vòng đánh giá nghiêm ngặt từ Ủy ban Tư vấn Quốc tế Chương trình Ký ức thế giới (Memory of the World-MoW), chọn ra 74 hồ sơ từ 119 đề cử trong chu kỳ 2024-2025. Giá trị lịch sử, văn hóa và tính toàn vẹn của tài liệu là những tiêu chí giúp bộ sưu tập vượt qua các chuẩn mực khắt khe.
Bộ sưu tập không chỉ là di sản âm nhạc mà còn là nguồn tài liệu quý để nghiên cứu văn hóa, xã hội Việt Nam trong bối cảnh hậu thuộc địa, góp phần làm sáng tỏ lịch sử âm nhạc thế giới. Sự phong phú về thể loại, từ giao hưởng, nhạc phim đến ca khúc cùng nội dung sâu sắc đã nâng tầm giá trị toàn cầu của bộ sưu tập.
Công lao xây dựng bộ sưu tập thuộc về gia đình nhạc sĩ sau khi ông qua đời. Hai người con của ông là nhạc trưởng Lê Phi Phi và Tiến sĩ Lê Y Linh – nhà nghiên cứu lý luận âm nhạc – đã miệt mài sưu tầm, hệ thống hóa và khôi phục tư liệu, biến di sản cha mình thành một hồ sơ hoàn chỉnh để đề cử UNESCO.
Sự phối hợp giữa gia đình, Trung tâm Lưu trữ quốc gia III và các cơ quan văn hóa Việt Nam đã mang lại thành công. Tiến sĩ Vũ Thị Minh Hương, Phó Chủ tịch MOWCAP và chuyên gia Ủy ban Tư vấn Quốc tế MoW, nhận định: “Việc ghi danh này sẽ là hồi chuông cảnh tỉnh về việc lưu giữ các tư liệu âm nhạc không chỉ ở Việt Nam, mà còn trong khu vực và trên toàn thế giới. Nó góp phần nâng cao nhận thức của xã hội về việc bảo tồn các tư liệu góp phần làm giàu ký ức của quốc gia và thế giới từ các cá nhân, gia đình… cũng như các nghệ sĩ, nhạc sĩ, họa sĩ, nhà văn, nhà thơ… Đây chính là một trong những mục tiêu của Chương trình Ký ức thế giới của UNESCO”.
Việc UNESCO ghi danh nâng tổng số Di sản tư liệu thế giới của Việt Nam lên 11, gồm 4 di sản cấp toàn cầu: Mộc bản triều Nguyễn (2009), Bia tiến sĩ Văn Miếu – Quốc Tử Giám (2011), Châu bản triều Nguyễn (2017) và nay là Bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân cùng 7 di sản cấp khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, bộ sưu tập được quản lý cùng hai Bảo vật quốc gia khác đó là bộ sưu tập Sắc lệnh của Chủ tịch Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa 1945-1946 và bộ sưu tập Phác thảo mẫu Quốc huy Việt Nam của Họa sĩ Bùi Trang Chước. Đây là những tài liệu quý, không chỉ để bảo tồn mà còn để phục vụ nghiên cứu và lan tỏa giá trị văn hóa.
Sự kiện này không chỉ tôn vinh nhạc sĩ Hoàng Vân mà còn khẳng định sức mạnh của âm nhạc trong việc kết nối quá khứ và tương lai. Trang web cho phép công chúng và học giả toàn cầu tiếp cận dễ dàng, mở ra cơ hội để âm nhạc Việt Nam vang xa.
Lễ đón bằng Di sản tư liệu thế giới của UNESCO cho Sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân dự kiến sẽ được tổ chức vào tháng 7 tới tại Hà Nội, nhân dịp kỷ niệm 95 năm ngày sinh nhạc sĩ. Đây là một cột mốc để Việt Nam tiếp tục tự hào và phát huy di sản văn hóa. Từ những bản thảo viết tay đến những giai điệu bất hủ, Hoàng Vân đã để lại dấu ấn không phai, không chỉ trong lòng người Việt mà trên bản đồ di sản thế giới.
Việc công nhận bộ sưu tập âm nhạc của nhạc sĩ Hoàng Vân là Di sản tư liệu thế giới không chỉ là một niềm vinh dự mà còn là một trách nhiệm lớn lao đối với chúng ta. Hãy cùng nhau bảo tồn và phát huy giá trị của di sản này, để âm nhạc của Hoàng Vân tiếp tục sống mãi trong lòng mọi người.
