Giải pháp để TP Hồ Chí Minh tránh bù lỗ cho các tuyến metro

Phần mở đầu

Sáng ngày 8/2, Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98 đã tổ chức phiên họp lần thứ 6 để đánh giá kết quả hoạt động sau 18 tháng và tìm kiếm giải pháp giúp TP Hồ Chí Minh đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số. Buổi làm việc có sự tham dự của Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi và nhiều chuyên gia, nhà khoa học trong tổ tư vấn của thành phố. Trong đó, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn đã đưa ra những ý kiến quan trọng về mô hình TOD (Transit-Oriented Development), một giải pháp có thể giúp thành phố tránh bù lỗ và đạt hiệu quả kinh tế – xã hội cao.

Nội dung chính

1. Mô hình TOD: Lời giải cho bài toán phát triển giao thông công cộng

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, mô hình TOD khi thực hiện tốt sẽ trở thành nguồn lực lớn giúp TP Hồ Chí Minh đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số. Tuy nhiên, hiện tại việc phát triển mô hình này vẫn là một thách thức lớn đối với thành phố. Ông nhấn mạnh rằng, thành phố có tham vọng xây dựng hàng trăm km đường sắt đô thị chỉ trong một thập kỷ, nhưng khi nhìn lại tuyến Metro số 1 cần gần 20 năm để hoàn thành thì mục tiêu này là thử thách rất lớn.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn góp ý tại buổi làm việc (Ảnh: Q.Huy).

Mô hình TOD không chỉ dừng lại ở việc xây dựng đường sắt mà còn cần một hệ sinh thái đi kèm, đặc biệt là các hạ tầng kết nối và giao thông công cộng. Một trong những vấn đề tiên quyết để hệ thống metro phát huy hiệu quả là xây dựng một nền tảng mạng lưới xe buýt bao trùm toàn địa bàn, kết nối đa phương tiện từ sân bay, cảng biển đến đường sắt, đường thủy.

2. Tuyến Metro số 1: Ví dụ điển hình về mô hình TOD

Tuyến Metro số 1 đang đi đúng hướng khi nối khu vực nội thành với một khu vực có tiềm năng phát triển như khu Đại học Quốc gia, Khu du lịch Suối Tiên và kéo dài lên Biên Hòa. Khi mô hình TOD phát huy hiệu quả, 2 đầu của tuyến Metro số 1 sẽ thu hút dân cư, kéo theo các hoạt động, tạo động lực lưu thông cho toàn tuyến.

Tuyến Metro số 1 TPHCM đang kết nối khu vực nội thành với một khu vực có tiềm năng phát triển ở TP Thủ Đức (Ảnh: Nam Anh).

Ngoài ra, Nghị quyết 98 đã tạo điều kiện để TP Hồ Chí Minh thực hiện các dự án theo mô hình TOD; tuy nhiên, nhiều quy định pháp luật khác cần được điều chỉnh để phù hợp với tình hình. Các quy định này liên quan đến công tác đền bù, giải tỏa, đấu giá, xác định ranh giới, vùng ảnh hưởng, công tác quy hoạch…

3. Vai trò của Trung ương và nguồn lực

Để phát triển hệ sinh thái TOD, thành phố cần đến hàng tỷ USD để phát triển hạ tầng giao thông, hạ tầng đô thị. Trái lại, khả năng sinh lời của mô hình rất cao và chắc chắn hoàn vốn, đem lại lợi ích cho kinh tế – xã hội. Do đó, Trung ương cần tạo điều kiện, hỗ trợ TP Hồ Chí Minh một phần kinh phí để làm cùng lúc nhiều tuyến metro, phát triển mô hình TOD. Việc của thành phố là làm rõ kịch bản về điểm hoàn vốn, thời điểm bắt đầu tạo ra đóng góp cho kinh tế – xã hội của địa phương và cả nước, tìm giải pháp để thu hút thêm nguồn lực đầu tư xã hội.

4. Chuẩn bị nhân sự và đào tạo

Về mặt con người, TP Hồ Chí Minh cần xác định rõ vấn đề về nhà đầu tư chiến lược, nhân sự vận hành đồng thời nhiều tuyến metro theo đề án phát triển mạng lưới đường sắt đô thị. Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn đưa ra giải pháp TP Hồ Chí Minh có thể hình thành tập đoàn TOD trên nền tảng một nhóm nhà đầu tư có tiềm lực, chung sức về tài chính, nghiên cứu, quản lý để đảm bảo vận hành hệ thống hiệu quả.

“Song song với việc chuẩn bị đầu tư hàng chục tuyến metro, TP Hồ Chí Minh cần suy nghĩ về công tác chuẩn bị nhân sự để đảm bảo công tác vận hành, bảo trì. Thành phố cần sự hợp tác, bắt đầu đào tạo từ nay,” ông Ngô Viết Nam Sơn góp ý.

Kết luận

Mô hình TOD là một giải pháp quan trọng để TP Hồ Chí Minh tránh bù lỗ và đạt hiệu quả kinh tế – xã hội cao. Để thực hiện thành công mô hình này, thành phố cần sự hỗ trợ từ Trung ương về nguồn lực, điều chỉnh các quy định pháp luật, và chuẩn bị nhân sự vận hành. Với sự nỗ lực và cam kết, TP Hồ Chí Minh có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong tương lai.

Tài liệu tham khảo: