Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam đang ngày càng trở nên nghiêm trọng, đặc biệt là ở khu vực phía Bắc. Bắc Ninh hiện là tỉnh có tỷ số giới tính khi sinh cao nhất cả nước, với 119,6 bé trai trên 100 bé gái. Thông tin này được công bố tại Hội thảo quốc gia về đăng ký hộ tịch do Bộ Tư pháp và Tổng cục Thống kê tổ chức vào ngày 25/4 tại Hà Nội. Các chuyên gia nhấn mạnh rằng đây là một trong những thách thức lớn nhất trong công tác dân số hiện nay.
Tình Trạng Mất Cân Bằng Giới Tính Khi Sinh Ở Đồng Bằng Sông Hồng
Bà Nguyễn Thị Thanh Mai, Phó Trưởng ban Thống kê Dân số và Lao động (Tổng cục Thống kê), cho biết chính phủ đã triển khai nhiều chính sách và giải pháp để kiểm soát tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Tuy nhiên, đến nay, tỷ số giới tính khi sinh ở Việt Nam vẫn chưa giảm đáng kể và tình trạng này chưa được khắc phục.
Tỷ số giới tính khi sinh (Sex Ratio at Birth – SRB) là chỉ số thể hiện số bé trai được sinh ra trên mỗi 100 bé gái trong một khoảng thời gian nhất định. Từ năm 2021 đến nay, chỉ số này tại Việt Nam luôn cao hơn mức trung bình và có xu hướng tăng trong hai năm gần đây.
Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh chủ yếu xảy ra ở các tỉnh phía Bắc, đặc biệt là vùng Đồng bằng sông Hồng. Trong giai đoạn 2021-2024, có tới 10/11 tỉnh thuộc khu vực này có tỷ lệ giới tính khi sinh vượt ngưỡng 110 bé trai/100 bé gái. Các tỉnh có tỷ lệ cao nhất bao gồm:
- Bắc Ninh: 119,6
- Vĩnh Phúc: 118,5
- Hà Nội: 118,1
- Hưng Yên: 116,7
Một số tỉnh vùng Trung du và miền núi phía Bắc cũng ghi nhận tỷ lệ cao như Bắc Giang (116,3), Sơn La (115), Lạng Sơn (114,5), và Phú Thọ (113,6). Ngược lại, các tỉnh phía Nam (từ Thừa Thiên Huế trở vào) hầu như không có hiện tượng mất cân bằng đáng kể, với tỷ lệ chỉ dao động ở mức 105-108 bé trai/100 bé gái.
Bà Mai nhấn mạnh rằng một trong những giải pháp để cải thiện tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh là nghiên cứu và thực hiện các chính sách tập trung nhiều hơn ở khu vực phía Bắc.
Báo Cáo Quốc Gia Về Đăng Ký Và Thống Kê Hộ Tịch
Tại hội thảo, Báo cáo Quốc gia đầu tiên về đăng ký và thống kê hộ tịch giai đoạn 2021-2024 của Việt Nam đã được công bố. Báo cáo này do Cục Thống kê chủ trì thực hiện, dựa trên cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc, với sự hỗ trợ của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA), Tổ chức Y tế Công cộng Toàn cầu và Sáng kiến Dữ liệu cho Sức khỏe của Quỹ Bloomberg Philanthropies.
Các chuyên gia đánh giá đây là một bước tiến quan trọng, thể hiện nỗ lực của Việt Nam trong việc xây dựng hệ thống dữ liệu toàn diện, lấy con người làm trung tâm, phục vụ hoạch định chính sách dân số trong bối cảnh biến động nhân khẩu học ngày càng rõ nét.
Tỷ Suất Sinh Thấp Và Tuổi Sinh Con Trung Bình Tăng
Bà Nguyễn Thị Thanh Mai cũng cho biết tổng tỷ suất sinh của Việt Nam trong giai đoạn 2021-2024 ở mức khá thấp. Cụ thể, năm 2021 là 1,83 con/phụ nữ, năm 2023 tăng nhẹ lên 1,86 con/phụ nữ, nhưng đến năm 2024 lại giảm còn 1,84 con/phụ nữ – thấp hơn đáng kể so với mức sinh thay thế là 2,1 con/phụ nữ.
Tuổi trung bình khi sinh con cũng có xu hướng tăng lên. Nếu như năm 2021 là 28,4 tuổi thì đến năm 2024, tuổi trung bình đã tăng lên 28,8 tuổi. Điều này cho thấy phụ nữ Việt Nam đang có xu hướng sinh con muộn hơn.
Việt Nam Chuẩn Bị Bước Vào Xã Hội “Già”
Ông Matt Jackson, Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam, nhận định rằng tỷ suất sinh của Việt Nam hiện ở mức 1,91 con/phụ nữ, thấp hơn mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ). Ông cũng cho rằng xu hướng này đang diễn ra trên quy mô toàn cầu, không chỉ tại Đông Nam Á mà còn ở nhiều quốc gia phát triển và đang phát triển khác.
Hiện nay, khoảng 2/3 dân số thế giới đang sống tại các quốc gia có mức sinh dưới mức thay thế. Việt Nam cũng đang bước vào giai đoạn già hóa dân số với tốc độ nhanh. Tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên chiếm 11,9% tổng dân số vào năm 2019 và dự kiến vượt 25% vào năm 2050. Theo dự báo, đến năm 2036, Việt Nam sẽ chính thức bước sang giai đoạn “dân số già”.
Sự thay đổi mạnh mẽ về cơ cấu dân số đòi hỏi chúng ta phải xem xét nghiêm túc đến nhu cầu thực tế của người dân ở từng nhóm tuổi. Đối với người cao tuổi, cần mở rộng các dịch vụ chăm sóc dài hạn, y tế thân thiện với người già và bảo vệ an sinh xã hội. Đối với thế hệ dân số trẻ, cần ưu tiên các chính sách hỗ trợ nhà ở phù hợp, tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục và tạo việc làm bền vững.
Kết Luận
Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam đang là một thách thức lớn đối với công tác dân số. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự nghiên cứu và thực hiện các chính sách cụ thể, đặc biệt tập trung vào khu vực phía Bắc. Đồng thời, với xu hướng già hóa dân số, Việt Nam cần chuẩn bị các chính sách phù hợp để đảm bảo chất lượng cuộc sống cho tất cả các nhóm tuổi.
Hãy cùng theo dõi thêm các tin tức và bài viết khác trên website COCC-EDU-VN để cập nhật những thông tin mới nhất về tình hình dân số và các chính sách liên quan.
Tài Liệu Tham Khảo
- Bộ Tư pháp và Tổng cục Thống kê. (2025). Hội thảo quốc gia về đăng ký hộ tịch. Hà Nội.
- UNFPA. (2025). Báo cáo Quốc gia về đăng ký và thống kê hộ tịch giai đoạn 2021-2024.
