Trong cuộc chiến lâu dài chống lại bệnh nhiễm trùng, đổi mới sáng tạo đóng vai trò then chốt. Tại hội nghị khoa học “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo và Dữ liệu lớn trong Thực hành lâm sàng bệnh truyền nhiễm” diễn ra tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM, PGS.TS Nguyễn Văn Vĩnh Châu – Phó giám đốc Sở Y tế TPHCM – đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới trong lĩnh vực y tế để đối phó với các thách thức từ vi sinh vật.
Nguy cơ từ bệnh nhiễm trùng và sự tiến hóa của vi sinh vật
Bệnh nhiễm trùng là một trong những thách thức lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Ở các quốc gia có khí hậu nhiệt đới như Việt Nam, môi trường thuận lợi cho vi sinh vật phát triển khiến cuộc chiến này càng khốc liệt và dai dẳng. Lịch sử đã chứng kiến nhiều đợt bùng phát dịch bệnh nghiêm trọng, gây ra hàng chục triệu ca tử vong.
Ngày nay, con người tiếp tục đối mặt với những mối đe dọa mới từ các bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là các bệnh lây từ động vật sang người như cúm gia cầm, SARS, MERS và gần đây nhất là Covid-19. Vi sinh vật tiến hóa không ngừng, khiến con người phải đối mặt với những thách thức mới và phức tạp hơn.
Thách thức từ sự kháng thuốc của vi khuẩn
Một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất là hiện tượng kháng thuốc của vi khuẩn. Kháng sinh được phát hiện gần 100 năm trước và từng có thời kỳ vàng son trong sản xuất (1940-1960), nhưng số lượng thuốc mới hiện nay ngày càng khan hiếm. Trong khi đó, các chủng vi khuẩn kháng đơn, đa, thậm chí toàn bộ kháng sinh đã xuất hiện, đẩy y học vào tình trạng bị động.
Sự tiến hóa của vi sinh vật khiến bất kỳ loại thuốc hay vaccine nào cũng có thể trở nên vô hiệu theo thời gian. Điều này đòi hỏi con người không thể chỉ dựa vào những công cụ sẵn có mà phải không ngừng đổi mới và sáng tạo từ cách tiếp cận, phương pháp chẩn đoán, điều trị cho đến chiến lược phòng ngừa lâu dài.
Đổi mới sáng tạo trong y tế
Theo PGS.TS Nguyễn Văn Vĩnh Châu, cách tiếp cận hiện nay cần có chiến lược hệ thống, tích hợp nhiều lĩnh vực từ phân tích gen (genomic), chuyển hóa (metabolomic), miễn dịch (immunologic), cho đến phát triển vaccine (vaccinomic).
Đặc biệt, sự ra đời của vaccine mRNA là bước đột phá chưa từng có trong lịch sử y học khi con người chỉ mất 12 tháng để đi từ giải trình tự virus đến tiêm chủng cộng đồng. Bác sĩ Châu cũng dẫn lại nghiên cứu của các nhà khoa học từ Imperial College London (Anh) cho thấy, nếu chiến dịch tiêm vaccine Covid-19 bắt đầu chỉ 100 ngày sau khi giải mã bộ gen virus, thế giới đã có thể ngăn chặn được 8,3 triệu ca tử vong và hơn 26 triệu ca mắc.
Từ công trình tính toán bài bản này, thế giới đã hình thành khái niệm về “Nhiệm vụ 100 ngày” để chuẩn bị ứng phó với các đại dịch trong tương lai. Nhiệm vụ này đặt mục tiêu có giải pháp chẩn đoán nhanh, điều trị hiệu quả ban đầu và vaccine để triển khai tiêm chủng diện rộng trong vòng 100 ngày kể từ khi xác định tác nhân gây đại dịch mới.
“Đổi mới sáng tạo chính là vũ khí giúp con người không chỉ chống dịch mà còn sống chung, tiến hóa cùng vi sinh vật một cách bền vững”, bác sĩ Châu khẳng định.
Kết luận
Cuộc chiến chống lại bệnh nhiễm trùng đòi hỏi sự đổi mới sáng tạo liên tục trong lĩnh vực y tế. Từ việc phát triển vaccine mRNA đến các chiến lược hệ thống tích hợp nhiều lĩnh vực, con người cần không ngừng nỗ lực để đối phó với những thách thức từ vi sinh vật. Hãy tiếp tục theo dõi các cập nhật mới nhất về y tế và công nghệ để bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách hiệu quả nhất.
[Tài liệu tham khảo]:
- Dantri.com.vn. (2025). Khi AI và Big Data trở thành vũ khí mới của ngành y tế. Truy cập tại: Source link
