Trong phiên thảo luận tại hội trường sáng ngày 10/5 về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé (Kiên Giang) đã đề xuất bỏ quy định về công bố hợp quy. Theo bà Bé, quy định này không phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế, gây ra nhiều gánh nặng cho doanh nghiệp.
Để thực hiện công bố hợp quy, doanh nghiệp phải chịu chi phí kiểm nghiệm mẫu, chờ đợi đăng ký và tiếp nhận bản công bố. Điều này không chỉ tốn kém về thời gian và tiền bạc mà còn làm tăng chi phí sản xuất, giảm lợi thế cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam. Đại biểu Bé nhấn mạnh rằng những gánh nặng này làm mất đi nhiều cơ hội kinh doanh quý báu của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Sửu (TP Huế) lại cho rằng công bố hợp quy là công cụ cơ bản để kiểm soát chất lượng và đảm bảo an toàn sản phẩm, hàng hóa. Bà Sửu thừa nhận rằng hệ thống quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam ở một số lĩnh vực còn thiếu và chậm cập nhật, gây nguy cơ tăng chi phí tuân thủ và làm phức tạp thủ tục.
Doanh nghiệp có thể tập trung vào thủ tục trên giấy tờ mà không thực sự đảm bảo chất lượng, bởi công tác giám sát hậu kiểm chưa đủ mạnh, việc chứng nhận đang bị thương mại hóa, thiếu sự độc lập và minh bạch. Bà Sửu đề nghị rà soát, cập nhật hệ thống quy chuẩn nhanh chóng, hài hòa với quy chuẩn quốc tế để tăng hiệu quả áp dụng và hội nhập. Đồng thời, cải tiến quy trình công bố hợp quy theo hướng điện tử hóa, rút gọn thủ tục, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đã giải trình rõ hơn về các ý kiến này. Ông cho biết dự thảo luật đã cập nhật những chủ trương, định hướng mới mang tính cải cách, đột phá, đảm bảo tính minh bạch, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và xóa bỏ cơ chế xin – cho, cắt giảm các thủ tục hành chính, loại bỏ các rào cản kỹ thuật không cần thiết để thuận lợi hóa cho hoạt động thương mại.
Về đề nghị bãi bỏ công bố hợp quy, ông Dũng lý giải rằng đây là công cụ quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa trước khi đưa ra lưu thông trên thị trường. Nếu không có tiêu chuẩn để quản lý, giám sát sẽ ảnh hưởng đến an toàn sức khỏe của người dân, cộng đồng và môi trường. Ông nhấn mạnh rằng các nước đều có những quy định tương tự và Việt Nam cũng cần có để đảm bảo chất lượng sản phẩm, hàng hóa trước khi đưa ra thị trường.
Tuy nhiên, ông Dũng cũng khẳng định rằng cần tạo thuận lợi hóa cho hoạt động doanh nghiệp, giảm chi phí, giảm thời gian tuân thủ và tăng sức cạnh tranh cho hàng hóa Việt Nam. Ông dẫn chứng vụ phoóc môn trong bánh phở cách đây khoảng 30 năm, khi đó Việt Nam không có quy định nên mỗi nơi quản lý một kiểu. Ông cũng đề cập đến vấn đề thời sự gần đây liên quan đến sữa giả, thuốc, thực phẩm chức năng giả và kém chất lượng, nhấn mạnh rằng nếu không có các tiêu chuẩn, quy chuẩn thì rất khó quản lý chất lượng sản phẩm.
Do đó, Phó Thủ tướng đồng ý với quan điểm của đại biểu Quốc hội rằng cần phân loại, những sản phẩm có rủi ro cao bắt buộc phải tiền kiểm, có quy định và thực hiện ngay từ đầu trước khi ra thị trường. Còn lại có thể cho thực hiện nhưng hậu kiểm. Ông khẳng định sẽ rà soát lại quy định này theo hướng vừa quản lý được nhưng vừa kiến tạo để phát triển.
Kết luận lại, việc công bố hợp quy là cần thiết để đảm bảo chất lượng và an toàn sản phẩm, hàng hóa. Tuy nhiên, cần phải tối ưu hóa quy trình để giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho họ phát triển và cạnh tranh trên thị trường. Chính phủ cần tiếp tục rà soát, cải tiến và cập nhật các quy định để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và hội nhập quốc tế.
