Kỳ vọng gì từ kết quả đấu thầu xe buýt tại TPHCM?

Hàng chục tuyến xe buýt trợ giá tại TPHCM đang đứng trước khả năng thay đổi đơn vị vận hành khi Trung tâm Quản lý giao thông công cộng triển khai đấu thầu lựa chọn các đơn vị khai thác mới.

Chủ trương đấu thầu có thể làm thay đổi bức tranh hiện trạng xe buýt tại TPHCM; tuy nhiên, thay đổi theo hướng nào còn phụ thuộc vào kết quả lựa chọn nhà thầu.

Tác động đến xu hướng “xanh hóa” xe buýt

Một trong những vấn đề được quan tâm sau khi đấu thầu xe buýt TPHCM là liệu thành phố có tăng được số lượng xe buýt sử dụng năng lượng sạch thay cho xe sử dụng nguyên liệu hóa thạch (xăng/dầu) hay không.

Đây không chỉ là xu hướng văn minh mà còn là nhiệm vụ phải thực hiện. Quyết định số 876/QĐ-TTg của Thủ tướng ban hành năm 2022 đã yêu cầu từ năm 2025, 100% xe buýt được thay thế, đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh.

Khi trao đổi vấn đề này với Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM, lãnh đạo trung tâm cho biết, căn cứ Quyết định 876/QĐ-TTg, TPHCM yêu cầu các tuyến xe buýt mở mới từ năm 2025 phải có 100% phương tiện sử dụng năng lượng sạch.

Theo vị này, 37 tuyến xe buýt đang được đấu thầu đều là các tuyến hiện hữu (không phải tuyến mở mới). Do đó, chủ đầu tư chưa đặt ra yêu cầu bắt buộc ứng viên dự thầu phải sử dụng buýt điện.

“Tuy nhiên, trong hồ sơ mời thầu đã có những tiêu chí liên quan đến kỹ thuật để khuyến khích các đơn vị vận tải đầu tư phương tiện điện”, lãnh đạo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM chia sẻ.

Tính đến tháng 3, toàn TPHCM có 2.221 xe buýt, trong đó có 1.525 xe chạy xăng/dầu, 168 xe buýt điện và 528 xe chạy khí CNG. Như vậy, tỷ lệ xe đang sử dụng năng lượng sạch (điện, CNG) của thành phố mới đạt 31,4%.

Phản hồi với Dân trí, nhiều hành khách bày tỏ lo ngại số lượng xe buýt chạy khí CNG của thành phố có thể sẽ giảm sút do đơn vị khai thác dòng xe buýt này bị thua thầu, phải chuyển quyền khai thác tuyến xe cho đơn vị khác.

“Như tuyến 150 đang do Hợp tác xã 19/5 khai thác, sử dụng xe chạy khí CNG. Nếu sắp tới có đơn vị mới đảm nhận tuyến này, rồi đưa đội xe chạy dầu diesel vào khai thác thì sẽ làm giảm tỷ lệ xe buýt dùng năng lượng sạch của thành phố”, Nguyễn Minh Tuấn, hành khách thường xuyên đi tuyến buýt 150, chia sẻ.

Kịch bản này nếu xảy ra cũng đặt thêm gánh nặng lên các xã viên hợp tác xã vận tải đang khai thác xe buýt CNG. Trên địa bàn TPHCM hiện có 528 xe buýt chạy bằng CNG. Phần lớn trong số này được các xã viên đầu tư mới từ giai đoạn 2016-2017 theo chủ trương chuyển đổi nhiên liệu sạch của thành phố.

Phương tiện sử dụng khí CNG đòi hỏi hạ tầng bảo trì, trạm nạp khí… phức tạp hơn so với xe chạy dầu diesel. Do đó, việc bán thanh lý một chiếc xe buýt chạy khí CNG cũng khó khăn hơn so với xe chạy dầu.

Khi trao đổi với lãnh đạo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM về khả năng số xe buýt dùng năng lượng sạch bị sụt giảm sau đấu thầu, vị này cho biết chưa thể nói trước khi kết quả đấu thầu chưa được công bố.

Mong không có tình trạng “tuyến buýt trên giấy”

Cuối năm 2023, Trung tâm Quản lý Giao thông công cộng TPHCM từng kêu gọi đấu thầu hàng loạt tuyến xe buýt trợ giá trên địa bàn thành phố. Trong đó, một gói thầu vận hành 3 tuyến buýt 68, 86 và 102 xác định được đơn vị thắng thầu là Công ty Phương Trang (Futa Bus).

Từ 1/4/2024, Phương Trang đã đưa hàng loạt tuyến buýt thắng thầu vào khai thác, trong đó có tuyến 68 và 102. Tuy nhiên, tuyến buýt số 86 (Bến Thành – Đại học Tôn Đức Thắng – Cầu Long Kiểng) vẫn “bặt vô âm tín”. Đến tận hôm nay, sau hơn một năm từ ngày trúng thầu, Futa Bus vẫn chưa đưa tuyến buýt vào vận hành.

Trả lời phóng viên về việc tuyến buýt 86 được đấu thầu xong hơn một năm, nhưng vẫn chưa vận hành, lãnh đạo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM cho biết, vị trí đầu bến của tuyến 86 tại Nhà Bè bị thay đổi. Do đó, trung tâm đã điều chỉnh hướng tuyến chạy thêm một đoạn, đến vị trí có nhiều trường đại học hơn.

Vị này cho biết, công tác chuẩn bị vận hành tuyến đã xong, nhưng trung tâm chưa có được số liệu từ các trường đại học về lượng sinh viên dự kiến nhập học mới. Đơn vị quản lý cần số liệu này để làm rõ nhu cầu hành khách, từ đó tổ chức tuyến xe hiệu quả.

Trên các hội nhóm xe buýt, hành khách xôn xao hỏi han thông tin về tuyến buýt 86. Nhiều người đi học, đi làm mong mỏi tuyến xe sớm hoạt động, nhưng không biết thời điểm cụ thể. Tuyến xe này không được hiển thị trên ứng dụng MultiGo của Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM, cũng không có trên ứng dụng của Futa Bus.

“Tuyến buýt 86 được thông báo ngừng chạy từ đầu năm 2023, cùng thời điểm với tuyến 61-6. Đến nay, cả 2 tuyến đều chưa được mở lại. Tuyến 61-6 thì Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM có thông báo gia hạn nộp hồ sơ đảm nhận vận hành từ đầu năm 2024, rồi cũng không thấy thông báo đơn vị nào nhận thầu”, Trần Anh Đức, tình nguyện viên hướng dẫn hành khách đi xe buýt tại TPHCM, chia sẻ với phóng viên.

Đức cho biết, anh nhận được nhiều câu hỏi về các tuyến buýt như 86, 61-6, 61-1… nhưng đó đều là các tuyến buýt “nằm trên giấy”, không biết đến khi nào xe chạy lại.