Đại biểu Quốc hội Nguyễn Lân Hiếu và Hoàng Minh Hiếu trong phiên thảo luận Nghị quyết thí điểm về chính sách tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ngày 17/2 vừa qua, đã nêu bật những vấn đề cấp thiết và đề xuất giải pháp đột phá nhằm thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này tại Việt Nam.
Phân biệt rõ ràng nghiên cứu cơ bản và ứng dụng
Ông Nguyễn Lân Hiếu cho rằng, cần phân biệt rõ hai lĩnh vực nghiên cứu cơ bản và ứng dụng để có chính sách phù hợp. Nghiên cứu cơ bản, với mục tiêu xây dựng nền tảng khoa học vững chắc, đòi hỏi thời gian đầu tư dài hạn và nguồn lực lớn. Tuy nhiên, rủi ro không thành công cũng rất cao. Trong khi đó, nghiên cứu ứng dụng thường hướng tới giải quyết các vấn đề thực tiễn, hiệu quả có thể được đánh giá nhanh chóng.
Ông Hiếu đề xuất phân bổ ngân sách cho nghiên cứu cơ bản một tỷ lệ nhất định, ví dụ 30%, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của nền khoa học. Đồng thời, cần học hỏi và áp dụng những kinh nghiệm từ các doanh nghiệp tư nhân trong việc lựa chọn, đánh giá và nghiệm thu các đề tài nghiên cứu cơ bản.
Xây dựng môi trường thuận lợi cho nghiên cứu
Đại biểu Quốc hội Hoàng Minh Hiếu nhấn mạnh đến tầm quan trọng của nguồn nhân lực chất lượng cao trong việc thúc đẩy nghiên cứu khoa học. Ông cho rằng cần có chính sách hỗ trợ để thu hút các chuyên gia người Việt đang làm việc ở nước ngoài, cũng như chuyên gia quốc tế về Việt Nam tham gia đào tạo và phát triển nguồn nhân lực tại chỗ. Việc miễn giảm thuế, hỗ trợ về thị thực là những biện pháp cụ thể để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà khoa học.
Giải pháp cho những khó khăn thực tiễn
Đại biểu Hiếu nêu lên khó khăn khi thực hiện nghiên cứu trên động vật, cụ thể là thủ tục phức tạp khi làm thí nghiệm tại các nước khác như Thái Lan, Singapore hay Trung Quốc. Ông đề xuất việc xây dựng phòng thí nghiệm động vật đầu tiên của Việt Nam, nhưng ngân sách 500 tỷ đồng cho các phòng thí nghiệm trọng điểm hiện tại là một thách thức lớn. Nhà nước cần có chính sách đột phá, mạnh dạn đầu tư và chấp nhận rủi ro cho nghiên cứu khoa học.
Nghiên cứu phải có rủi ro
Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng nghiên cứu khoa học bản chất phải chấp nhận rủi ro, và đây là một lĩnh vực đầu tư có rủi ro cao. Nghị quyết lần này thí điểm cơ chế khoán chi cho các dự án nghiên cứu, không bắt buộc phải cam kết kết quả cuối cùng, đồng thời việc đánh giá và quản lý các giai đoạn nghiên cứu sẽ được thực hiện chặt chẽ. Nhà nước sẽ tiếp tục cấp kinh phí nếu nghiên cứu đạt yêu cầu và có kết quả. Việc phân biệt rõ ràng nghiên cứu cơ bản và ứng dụng, cùng với việc tăng chi ngân sách nhà nước cho khoa học công nghệ từ 1% lên tối thiểu 2%, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho cả hai lĩnh vực.
Thương mại hóa kết quả nghiên cứu
Bộ trưởng cũng đề cập đến vấn đề thương mại hóa kết quả nghiên cứu, một yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Nghị quyết cho phép các cơ sở nghiên cứu được sở hữu và tự quyết đối với kết quả nghiên cứu, cũng như quyền thương mại hóa ngay sau khi kết thúc. Đồng thời, người làm nghiên cứu sẽ được hưởng tối thiểu 30% kết quả thương mại hóa và có cơ hội tham gia vào điều hành doanh nghiệp. Điều này sẽ thúc đẩy sự tham gia của doanh nghiệp trong việc nghiên cứu và phát triển công nghệ.
Kết luận
Các đại biểu Quốc hội đã đưa ra những đề xuất quan trọng về chính sách đột phá cho nghiên cứu khoa học, bao gồm phân bổ ngân sách hợp lý cho nghiên cứu cơ bản, xây dựng môi trường thuận lợi, chấp nhận rủi ro, và tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Những giải pháp này sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực khoa học công nghệ, tạo động lực cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Việc tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp trong nghiên cứu sẽ là chìa khóa quan trọng để chuyển đổi nền kinh tế Việt Nam thành một nền kinh tế dựa trên khoa học và công nghệ.
Tài liệu tham khảo:
