Ngày 24/5 vừa qua, sự việc đối tượng Hồ Văn Phương Tâm leo lên ngai vàng triều Nguyễn tại điện Thái Hòa, Đại nội Huế và gây ra hành vi quậy phá đã làm chấn động dư luận. Đây là một vụ việc hy hữu và biểu tượng quốc gia đã bị xâm hại nghiêm trọng. Vụ việc này không chỉ là câu chuyện riêng của Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế mà còn đặt ra một bài toán lớn cho những người có trách nhiệm trong việc quản lý và bảo vệ di sản văn hóa.
Quần thể di tích Cố đô Huế và những thách thức trong công tác bảo vệ
Quần thể di tích Cố đô Huế bao gồm nhiều công trình quan trọng, phân bố rộng khắp thành phố Huế, với hàng loạt hiện vật, cổ vật quý hiếm, di sản cấp quốc gia, khu vực và thế giới. Trách nhiệm của đơn vị bảo vệ di tích là rất lớn, nhưng để đạt hiệu quả cao nhất, cần có sự phối hợp chặt chẽ từ chính quyền sở tại, lực lượng chức năng, các cơ quan chuyên môn và cả sự chung tay của người dân, du khách.
Ông Nguyễn Xuân Hoa, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa – Thông tin tỉnh Thừa Thiên Huế, chia sẻ: “Hàng năm, chỉ riêng việc chống dột, bảo vệ mái ngói của các công trình di tích đã rất vất vả. Đó là chưa kể nhiều di tích lăng mộ vua, chúa nằm quanh các vùng rừng núi, gần khu dân cư. Nếu không có sự chung tay của chính quyền địa phương và người dân, việc bảo vệ di sản sẽ gặp nhiều khó khăn.”
Những vụ xâm hại di sản văn hóa tại Huế và các địa phương khác
Trên thực tế, đã có nhiều vụ xâm hại di sản văn hóa tại Huế và các địa phương khác. Gần đây nhất, lăng chúa Nguyễn Phúc Khoát bị kẻ xấu đào trộm. Các bảo vật quốc gia như quả chuông Đại Hồng Chung và tấm bia đá khắc bài Ngự kiến Thiên Mụ tự tại chùa Thiên Mụ, Bia Khiêm Cung Ký tại lăng Tự Đức cũng từng bị xâm hại, viết, vẽ bậy lên hiện vật.
Không chỉ riêng Huế, tại Thanh Hóa, lăng mộ vua Lê Túc Tông thuộc Di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh cũng bị một nhóm người Trung Quốc đào bới, xâm hại. Ông Hoa cho rằng, đây là lỗ hổng trong quản lý văn hóa, di tích, di sản hiện nay. Các giải pháp quản lý còn khá lỏng lẻo, có nhiều chỗ bị bỏ trống; những định chế, quy định pháp luật còn rất sơ hở.
Giải pháp và trách nhiệm trong bảo vệ di sản văn hóa
Ông Hoa đề xuất rằng, khi một hiện vật được công nhận là bảo vật quốc gia, nó cần được hưởng cơ chế phù hợp, ít nhất có nguồn kinh phí tối thiểu để bảo vệ thường xuyên. Về mặt pháp lý, ông kiến nghị phải xử lý nghiêm minh đối với những người phạm tội liên quan đến di tích, di sản, bảo vật quốc gia, thậm chí người phát hiện hành vi vi phạm mà không lên tiếng can ngăn cũng phải chịu trách nhiệm liên đới.
Trên các trang cá nhân, diễn đàn mạng xã hội, nhiều người cũng đặt câu hỏi về trách nhiệm của tập thể, cá nhân tại Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế và UBND thành phố Huế khi để xảy ra vụ việc đáng tiếc. Nhiều ý kiến cho rằng công tác quản lý, bảo vệ hiện vật quý hiếm phải được tổ chức chặt chẽ hơn nữa.
Kết luận và lời kêu gọi hành động
Sự việc xảy ra tại điện Thái Hòa là một lời cảnh tỉnh cho tất cả các địa phương có di sản văn hóa. Để bảo vệ di sản, cần có sự phối hợp chặt chẽ từ nhiều phía, từ chính quyền, cơ quan chuyên môn đến người dân và du khách. Hãy cùng chung tay bảo vệ di sản văn hóa, để những giá trị lịch sử, văn hóa quý báu của dân tộc được gìn giữ và phát huy mãi mãi.
