Việt Nam đang chứng kiến sự gia tăng chóng mặt trong tiêu thụ đồ uống có đường. Theo Euromonitor, năm 2023, tổng tiêu thụ nước giải khát có đường đã đạt 6,67 tỷ lít, gấp 4 lần so với con số 1,59 tỷ lít vào năm 2009. Xu hướng này dự kiến sẽ tiếp tục tăng với tốc độ trung bình 6,4%/năm trong giai đoạn 2025-2030, đặt ra thách thức lớn về sức khỏe cộng đồng.
Tiêu thụ nước giải khát có đường tăng phi mã
Tăng trưởng Mạnh Mẽ và Thách Thức Sức Khỏe
Sự gia tăng nhanh chóng trong tiêu thụ đồ uống có đường đặt ra những thách thức nghiêm trọng về sức khỏe cộng đồng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt là biện pháp cần thiết để giảm thiểu tác động tiêu cực. Hiện nay, đã có 117 quốc gia áp dụng thuế này, trong đó 104 quốc gia áp dụng trên toàn quốc.
Thuế Tiêu Thụ Đặc Biệt: Cơ Hội và Thách Thức ở Việt Nam
Việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường là cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, mức thuế suất ra sao mới mang lại hiệu quả tối ưu là một vấn đề cần được nghiên cứu kỹ lưỡng.
Mức Thuế Suất Phù Hợp?
Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đề xuất áp thuế 10% đối với các loại nước giải khát chứa trên 5g đường/100ml. Theo WHO, mức thuế suất này sẽ chỉ có tác động rất khiêm tốn lên giá bán lẻ của đồ uống có đường (khoảng 5%), do đó khả năng giảm tiêu thụ là hạn chế.
Để có tác động rõ rệt, mức thuế suất cần đủ mạnh, ví dụ như tăng lên 20% giá xuất xưởng, có thể làm giảm mức tiêu thụ đồ uống có đường từ 10-11%. Tuy nhiên, đây chỉ là tác động trong ngắn hạn, xu hướng tăng tiêu thụ có thể phục hồi nhanh chóng.
Thách Thức Trong Ngắn Hạn và Dài Hạn
Mức thuế suất 10% trong dự thảo luật có thể không đủ để tạo ra sự thay đổi thói quen tiêu dùng của người dân, không đạt được mục tiêu giảm tiêu thụ đồ uống có đường. Việc áp dụng thuế cần được xem xét trong bối cảnh xu hướng tăng trưởng mạnh mẽ của thị trường này tại Việt Nam.
Lộ Trình Tăng Thuế Suất Trong Tương Lai
Để hiệu quả, WHO khuyến nghị Bộ Tài chính cần xây dựng một lộ trình tăng thuế suất. Ví dụ, lộ trình tăng dần đến 40% giá xuất xưởng vào năm 2030, hoặc 30% từ năm 2026 với lộ trình tăng dần lên 40% đến năm 2030 sẽ giúp tạo ra sự chênh lệch giá, từ đó ảnh hưởng đến khả năng chi trả của người tiêu dùng và kìm hãm sự gia tăng tiêu thụ đồ uống có đường. Điều này sẽ tác động đến giá bán lẻ đồ uống có đường và hạn chế mức tiêu thụ trong tương lai.
Kết Luận
Áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường là một biện pháp quan trọng để giảm thiểu tác hại sức khỏe cho người dân Việt Nam. Tuy nhiên, để mang lại hiệu quả lâu dài, cần xem xét mức thuế suất phù hợp, xây dựng một lộ trình tăng thuế suất cụ thể, và phối hợp với các chính sách khác để thay đổi thói quen tiêu dùng. Bộ Y tế và Bộ Tài chính cần nghiên cứu kỹ lưỡng hơn nữa về hiệu quả của các mức thuế suất khác nhau để đưa ra giải pháp tối ưu nhất.
