Suốt tám thập kỷ, ngành Văn hóa Việt Nam đã không ngừng khẳng định vai trò là nền tảng tinh thần và động lực cho sự phát triển đất nước, đúng như lời cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhấn mạnh: “Văn hóa còn thì dân tộc còn, văn hóa mất thì dân tộc mất”. Từ một mặt trận cách mạng, văn hóa đã vươn mình trở thành sức mạnh mềm, định vị bản sắc dân tộc trên trường quốc tế.
Nền tảng từ lịch sử: Vũ khí tinh thần sắc bén
Ngay từ năm 1943, Đề cương Văn hóa Việt Nam đã đặt nền móng lý luận, xác định văn hóa là một trong ba mặt trận quan trọng (kinh tế, chính trị, văn hóa) và người làm văn hóa là chiến sĩ trên mặt trận ấy. Trong Cách mạng Tháng Tám 1945 và hai cuộc kháng chiến trường kỳ, văn hóa thực sự trở thành vũ khí tinh thần sắc bén, có sức mạnh cổ vũ toàn dân đoàn kết, hun đúc ý chí chiến đấu và khát vọng độc lập.
Những tác phẩm báo chí, vở kịch, bộ phim hay các giai điệu cách mạng như Tiến quân ca, Diệt phát xít cùng phong trào “Tiếng hát át tiếng bom” đã trở thành nguồn động viên to lớn. Văn hóa đã khắc họa sâu sắc bản lĩnh kiên cường của dân tộc, đồng hành cùng những thắng lợi vĩ đại như Điện Biên Phủ (1954) và Đại thắng mùa Xuân 1975. Khi ấy, văn hóa không chỉ là đời sống tinh thần mà còn là động lực để dân tộc đứng vững trước mọi thử thách. Sau ngày thống nhất, văn hóa tiếp tục sứ mệnh hàn gắn vết thương chiến tranh và xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa.
Thành tựu nổi bật trong kỷ nguyên Đổi mới và hội nhập
Kể từ công cuộc Đổi mới năm 1986, văn hóa được xác định là động lực thúc đẩy phát triển, gắn liền với phương châm “xã hội hóa” và hội nhập quốc tế. Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII (1998) đã đặt ra mục tiêu xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Các nghị quyết sau này tiếp tục khẳng định văn hóa là nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội.
Báo cáo tổng kết của Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) cho thấy, trong giai đoạn 2021-2026, ngành đã đạt được nhiều thành tựu vượt bậc trên mọi lĩnh vực.
Về bảo tồn và phát huy di sản, Việt Nam tự hào sở hữu 8 di sản thế giới, hàng trăm di sản văn hóa phi vật thể quốc gia cùng hàng triệu hiện vật bảo tàng. Trong đó, hàng chục di sản đã được UNESCO vinh danh như Quần thể di tích Cố đô Huế, Vịnh Hạ Long, Phố cổ Hội An, Nhã nhạc cung đình Huế, Ca trù, Quan họ, Nghệ thuật Xòe Thái… Di sản văn hóa đã trở thành cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, góp phần quảng bá hiệu quả bản sắc Việt Nam ra thế giới.
