Nhật ký một ngày ở nơi “sinh tử giao nhau” của bóng hồng nội trú

7h30, khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, tiếng bíp máy monitor vang dồn dập, ánh đèn trắng phủ xuống những giường bệnh ken kín máy móc. Mỗi bước chân, mỗi câu trao đổi đều ngắn gọn và gấp gáp.

Giữa nhịp độ ấy, Vũ Thị Minh Phương, bác sĩ nội trú năm thứ hai, cầm chặt bảng theo dõi, mắt lia nhanh qua từng chỉ số sinh tồn. Cô kiểm tra huyết áp, nhịp tim, nhẩm tính lại liều kháng sinh.

“Bệnh nhân giường số 12, creatinin tăng, chị điều chỉnh lại liều cefepime”, cô nói nhanh với điều dưỡng.

Cô gái trẻ đang làm việc bình thản giữa hàng loạt tín hiệu báo động này, từng có lúc chỉ cần nhìn thấy máu cũng choáng váng.

Có lần vào phòng mổ phụ với các anh chị khóa trên, mới chạm mắt dòng máu đỏ chảy ra, cơ thể cô run lên, phải vội bước ra ngoài.

Chính từ nỗi sợ ấy, Phương từng nghĩ ngành truyền nhiễm sẽ “an toàn”, ít dao kéo, ít thủ thuật, không phải đối diện máu me. Nhưng rồi lựa chọn đã đưa cô vào nơi mà sự sống – cái chết chỉ cách nhau vài chỉ số nhấp nháy trên màn hình monitor.

Áp lực bác sĩ nội trú tại chốt chặn sinh mệnh cuối cùng

Một ngày hè 2 năm trước, cô sinh viên trẻ cầm bút, hơi dừng lại một nhịp, rồi viết vào ô trống dòng chữ: “Truyền nhiễm” cho chuyên ngành nội trú.

Thực tế ở bệnh viện tuyến cuối hoàn toàn khác!

Ca trực bắt đầu khi ánh sáng buổi sớm còn chưa kịp len hết qua cửa kính. Phương đi dọc từng giường bệnh, mắt dán vào màn hình monitor hiển thị liên tục nhịp tim, huyết áp, SpO₂. Ba bệnh nhân được giao cho cô theo dõi đều đang hôn mê sâu, không còn khả năng giao tiếp.

“Bệnh nhân khi đã phải chuyển vào Hồi sức tích cực có SOFA (Thang điểm để đánh giá tình trạng sốc nhiễm khuẩn, cũng như mức độ suy cơ quan và tiên lượng tử vong) trên 5-6 điểm, tức là nguy cơ tử vong khoảng 50% trở lên”, Phương nói, tay vẫn ghi chép đều đặn.

Sau gần một giờ thăm khám, cô quay lại phòng hành chính, nhập y lệnh.

“Có bệnh nhân cần dùng ba loại kháng sinh một lúc. Nếu tính sai, hoặc quá liều, hoặc không đủ hiệu lực đều nguy hiểm”, cô giải thích.

Tiếng chuông báo động bất ngờ vang lên từ giường số 8. Huyết áp bệnh nhân tụt nhanh. Phương lao tới cùng điều dưỡng, chỉnh lại dịch truyền, kiểm tra catheter. Vài phút sau, con số trên màn hình nhích dần từ 85/40 lên 105/60.

Khoảnh khắc căng thẳng qua đi, ký ức lần đầu đặt catheter lại ùa về.

“Ngày mới vào trung tâm, được giao đặt đường truyền tĩnh mạch trung tâm, tay tôi run lắm. Loay hoay hơn 20 phút chưa xong, mồ hôi chảy ròng ròng. Người hướng dẫn đứng cạnh nhắc từng bước. Làm xong rồi mà chân vẫn còn tê cứng”, cô kể.

Mồ hôi lấm tấm trên trán, nhưng Phương không còn “cóng” như ngày nào.

Nhịp độ tại Trung tâm Hồi sức tích cực vẫn căng đều, 12h30, nữ bác sĩ nội trú tranh thủ xuống căng tin bệnh viện ăn trưa.

Trên đĩa là suất cơm nóng với chả, tôm rim, rau luộc và bát canh. Vừa cầm đũa, Phương vừa cười nói: “Hôm nay còn may, nhiều hôm bệnh nhân diễn biến đúng giờ trưa, xuống đến căng tin chỉ còn lèo tèo vài thứ”.

Ăn xong, Phương trở về phòng nghỉ. Căn phòng bài trí đơn giản với vài chiếc giường tầng, ở giữa đặt một cái bàn nhỏ.

Cô và các bác sĩ nội trú khác tranh thủ ngồi chuyện trò vài câu, chia sẻ nhanh về công việc buổi sáng. Đây cũng là “ngôi nhà thứ hai” trong suốt thời gian họ học nội trú.

Có hôm, Phương tranh thủ chợp mắt khoảng nửa tiếng để lấy lại sức, có hôm chưa kịp nằm xuống thì đã có báo động từ khoa.

BS Phạm Văn Phúc, Phó Giám đốc Trung tâm Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết, chương trình nội trú là một quá trình đào tạo đặc thù, đòi hỏi học viên phải thực sự nghiêm túc và gắn bó với môi trường lâm sàng.

“Cuộc sống của bác sĩ nội trú gần như xoay quanh bệnh viện. Họ gắn bó hoàn toàn với cơ sở thực hành, gần như ở luôn trong khoa, phòng. Khi luân phiên qua các bệnh viện khác, cũng đều bám sát thực tế điều trị”, BS Phúc chia sẻ.

Theo BS Phúc, cơ hội thực hành là điểm khác biệt quan trọng của hệ nội trú so với các hình thức đào tạo khác.

“Nội trú được trực tiếp làm dưới sự hướng dẫn của các bác sĩ và thầy cô trong khoa. Nếu trong 3 năm học mà nghiêm túc, chủ động trao đổi, thực hành đầy đủ thì sẽ là một cơ hội rất tốt để nâng cao tay nghề. Sau khi tốt nghiệp rồi, rất khó để có lại điều kiện cọ xát như thế”, BS Phúc cho biết.

Về lựa chọn chuyên ngành, BS Phúc cũng thừa nhận: truyền nhiễm hay hồi sức là những lĩnh vực ít người đăng ký, nhất là trong kỳ Match Day – khi các bác sĩ chọn chuyên ngành nội trú theo thứ tự điểm.

“Mỗi chuyên ngành có khó khăn riêng, nhưng hồi sức là một trong những lĩnh vực đòi hỏi rất nhiều thời gian. Vừa phải học rộng, trực nhiều, lại thường xuyên tiếp xúc với bệnh nhân nặng. Để tìm được người thật sự đam mê với các chuyên ngành như truyền nhiễm, hồi sức thì không dễ”, BS Phúc nhận định.

Hy vọng cuối của những bệnh nhân chỉ còn 5 phần sống

Đầu ca trực chiều, trong danh sách bệnh nhân được phân công, một trường hợp cần lọc máu ngắt quãng. “Blouse trắng” này kiểm tra lại toàn bộ hệ thống: kim đã đặt sẵn, dây dẫn kết nối đúng. Cô theo dõi áp lực dòng chảy, quan sát phản ứng của bệnh nhân, điều chỉnh tốc độ bơm theo hướng dẫn.

“Lọc máu không phải thủ thuật quá phức tạp, nhưng quan trọng nhất là theo dõi liên tục. Chỉ cần lơ là, bệnh nhân có thể bị tắc quả lọc hoặc tụt huyết áp”, Phương giải thích.

“Huyết áp bệnh nhân giảm nhanh”, thông báo từ phòng bệnh phía xa kéo theo những bước chân vội của các y bác sĩ.

Cô gái trẻ cứ thế cuốn vào những đầu việc ken đặc của một bác sĩ hồi sức tích cực suốt nhiều giờ đồng hồ.

19h, hành lang khoa đã vắng người hơn nhưng phòng bệnh vẫn vang liên hồi tiếng máy thở, tiếng monitor báo động. Ở giường số 5, bệnh nhân nam 62 tuổi, nhập viện vì sốc nhiễm khuẩn, đột ngột tụt huyết áp.

“Huyết áp 65/35, mạch yếu dần!”, nam điều dưỡng hô lớn.

“Chuẩn bị adrenaline, thêm đường truyền tĩnh mạch!”, BS Phạm Văn Phúc ra y lệnh kích hoạt báo động đỏ.

Phương lập tức lao đến siết ga dịch truyền, cố định lại catheter. Chỉ số SpO₂ tụt nhanh, màn hình nhấp nháy đỏ.

“Ép tim ngay!”, BS Phúc nói.

BS Phúc đổi vị trí, bàn tay đan chặt, dồn lực xuống lồng ngực bệnh nhân. Nhịp 100-120 lần/phút, liên tục, không ngừng. Bên cạnh, Phương cùng đồng nghiệp chuẩn bị thuốc vận mạch, sẵn sàng tiếp sức ép tim.

Không khí nghẹt thở. Tiếng bíp monitor kéo dài theo một đường thẳng lạnh lẽo.

Sau gần 5 phút ép tim và tiêm thuốc, màn hình bỗng nhấp nháy trở lại. Nhịp tim từ con số 0 nhích lên 60, rồi 80… Huyết áp 95/55. Cả ê-kíp gần như cùng lúc thở phào.

“Ổn rồi, tiếp tục theo dõi sát. Nguy cơ tái ngưng tim vẫn cao”, BS Phúc dặn.

Nữ bác sĩ nội trú nhìn người đàn ông vừa được kéo lại từ tay thần chết, trong lòng thoáng qua cảm giác nhẹ nhõm xen lẫn căng thẳng.

Phó Giám đốc Trung tâm Hồi sức tích cực cho biết, 48 giờ đầu kể từ khi bệnh nhân vào khoa là giai đoạn nguy hiểm nhất.

“Chỉ cần sơ sẩy một chút, bệnh nhân có thể ngưng tim, tụt huyết áp, tử vong bất cứ lúc nào. Chúng tôi phải bám sát từng phút, từng chỉ số”, BS Phúc nói.

Trường hợp bệnh nhân sốc nhiễm khuẩn vừa được cấp cứu thành công cũng không ngoại lệ. Sau khi tim đập trở lại, nguy cơ tái ngưng tim, suy đa tạng, nhiễm trùng vẫn chực chờ. Toàn bộ kíp trực phải theo dõi sát trong suốt đêm.

“Bệnh nhân diễn biến liên tục. Các chỉ số sinh tồn vừa phút trước ở ngưỡng an toàn, phút sau đã có thể lên mức báo động. Chúng tôi kiểm soát, bệnh nhân diễn biến, chúng tôi lại tiếp tục tìm cách để đảo ngược tình trạng. Đó chính là công việc của các y bác sĩ Trung tâm Hồi sức tích cực”, BS Phúc phân tích.

Những cuộc đời được giữ lại sau cánh cửa hồi sức

Ở góc phòng, con gái bệnh nhân vừa được ép tim lặng lẽ khóc. Khi nghe tin cha thoát được cửa tử, cô ghì chặt tay bác sĩ, giọng nghẹn lại: “Gia đình em không biết nói gì ngoài lời cảm ơn. Lúc nhập viện, em nghĩ là bố không qua khỏi”.

Phương đứng cạnh, lặng yên. Với cô, những giọt nước mắt biết ơn như thế vừa là động lực, vừa nhắc nhở về trách nhiệm phía sau chiếc áo blouse.

Từ một sinh viên y khoa từng không dám nhìn máu, đến bác sĩ nội trú có thể bình tĩnh ép tim, đặt catheter, tính từng liều kháng sinh… Phương đã đi qua quãng đường mà chính cô cũng không ngờ tới.

“Ngành nào cũng vất vả. Nhưng đã học rồi, làm rồi, tôi thấy xứng đáng”, Phương nói, rồi cúi xuống tiếp tục rà soát hồ sơ bệnh án của bệnh nhân trong ca trực.

Tín hiệu cảnh báo của máy monitor lại vang lên từ phía xa một lần nữa kéo căng nhịp độ trong Trung tâm Hồi sức tích cực.

Ảnh: Đỗ Ngọc Lưu