Nín thở xem bác sĩ giải cứu bộ não sắp chết ngạt của bệnh nhân đột quỵ

8h40, ông N.Đ.T., 73 tuổi đang nằm điều trị tại khoa Cơ – Xương – Khớp, Bệnh viện Hữu Nghị bất ngờ xuất hiện các triệu chứng bất thường: miệng méo nhẹ, nửa người bên trái yếu đi trông thấy.

BS Trần Thanh Huệ – khoa Cơ – Xương – Khớp kịp thời phát hiện tình trạng này của bệnh nhân trong quá trình đi buồng: “Bệnh nhân yếu hẳn nửa người bên trái. Qua đánh giá, tôi xác định đây có thể là các dấu hiệu của đột quỵ nên ngay lập tức gọi hỗ trợ từ khoa Thần kinh”.

Bệnh nhân được đưa đi chụp cộng hưởng từ khẩn cấp. Đúng như dự đoán của các bác sĩ, trên hình ảnh kết quả chụp cộng hưởng từ xuất hiện một đốm sáng bất thường. “Đây là vị trí huyết khối hình thành ở não”, bác sĩ chụp phân tích.

Báo động đỏ được kích hoạt, bệnh nhân được chỉ định tiêm thuốc tiêu sợi huyết để làm tan cục máu đông đang gây tắc nghẽn mạch máu não.

Với đột quỵ, mỗi phút trôi qua, các tế bào não bị thiếu máu sẽ dần chết đi, trung bình có khoảng 1,9 triệu tế bào thần kinh mất đi mỗi phút. Với thuốc tiêu sợi huyết, thời gian vàng để điều trị sẽ là trong 4 giờ đầu tiên, điều này đồng nghĩa với việc nhiệm vụ cấp cứu cho bệnh nhân này là một cuộc đua với thời gian.

Bệnh nhân được điều dưỡng lấy máu để làm xét nghiệm nhóm máu và chỉ số đông máu. Đây là 2 yếu tố quan trọng khi thực hiện tiêm thuốc tiêu sợi huyết.

Sau khi lấy máu xong, ông T. được dìu lên xe lăn để đưa xuống khoa Hồi sức tích cực và Chống độc. Ca bệnh càng phức tạp hơn khi diễn ra trên nền bệnh nhân cao tuổi, có huyết áp rất cao 200/100mmHg và không dùng thuốc thường xuyên.

Biết tin bố bị đột quỵ, sự lo lắng lộ rõ trên gương mặt con gái bệnh nhân. “Ông bị tăng huyết áp nhiều năm, nhưng không chịu uống thuốc đều”, chị chia sẻ.

– Chị có nhớ lần trước ông bị xuất huyết não là từ lúc nào?

– Có, cách đây khoảng 11 năm.

– Sáng nay chị có ở cùng với ông không?

…

Tại khoa Hồi sức tích cực và Chống độc, BS Nguyễn Đức Toàn khai thác nhanh thông tin từ con gái bệnh nhân, trong khi tay lần giở phim chụp CT và bệnh án.

Trong lúc này, một ê-kíp nhanh chóng thiết lập các máy đo chỉ số sinh tồn cho bệnh nhân.

“Với trường hợp này chúng tôi phải dò kỹ lại sổ y bạ để xem xét các chống chỉ định của bệnh nhân, từ đó có phương án đảm bảo an toàn tối đa cho quá trình can thiệp”, BS Toàn chia sẻ.

Việc bệnh nhân rất ít đi khám bệnh cũng đặt ra thách thức cho ê-kíp khi ra y lệnh. Tiền sử đông máu của bệnh nhân là một trong các yếu tố được các y bác sĩ đặc biệt lưu tâm.

Xe thuốc và vật tư y tế được đẩy vào bệnh phòng. BS Toàn kiểm tra lại một lượt các chỉ số nhịp tim, huyết áp của bệnh nhân trước khi ra y lệnh thiết lập đường truyền.

Khi dùng thuốc tiêu sợi huyết các bác sĩ phải kiểm soát rất chặt các thông số, trước hết là huyết áp, đông máu để tránh các biến chứng như chảy máu chân răng, xuất huyết tiêu hóa hay thậm chí là chảy máu não.

Nửa người bên trái của bệnh nhân yếu đi thấy rõ theo thời gian.

“Bác thử nâng hai tay lên giúp cháu”, BS Toàn kiểm tra khả năng cử động của bệnh nhân. Nằm trên giường, người đàn ông nâng tay phải lên dễ dàng, nhưng tay trái dù cố gắng nhưng chỉ nhúc nhích nhẹ. Tình trạng tương tự cũng xảy ra với chân của bệnh nhân.

10h14, sau khi kiểm lần cuối tình trạng bệnh nhân cũng như các kết quả xét nghiệm, BS Toàn chỉ định tiêm thuốc tiêu sợi huyết cho bệnh nhân.

Actilyse 50mg là thuốc tiêu sợi huyết chứa hoạt chất Alteplase, một dạng enzyme tổng hợp tương tự chất tự nhiên trong cơ thể có khả năng phá vỡ sợi fibrin – thành phần chính tạo nên cục máu đông.

“Trong cấp cứu đột quỵ, loại thuốc này được coi như “vũ khí khẩn cấp”. Khi được truyền tĩnh mạch, thuốc sẽ đi vào hệ tuần hoàn, tìm đến vùng mạch bị tắc và làm tan cục máu đông, giúp khôi phục dòng máu lên não, ngăn tế bào thần kinh chết hàng loạt”, BS Toàn chia sẻ.

Thuốc được tiêm bằng máy qua đường tĩnh mạch với tốc độ 45ml/phút. “Cố lên bác nhé, thuốc sẽ sớm phát huy tác dụng”, BS Toàn động viên bệnh nhân, mắt vẫn không rời monitor.

Quá trình tiêm thuốc diễn ra khoảng 1 tiếng. Trong suốt thời gian này, các y bác sĩ phải theo dõi sát các chỉ số, nhất là huyết áp và đánh giá ý thức để phát hiện kịp thời dấu hiệu bất thường để có phương án xử trí.

Vào cơ thể, thuốc tiêu sợi huyết kích hoạt plasminogen trong máu chuyển thành plasmin, một enzym có khả năng phá vỡ sợi fibrin – thành phần chính tạo nên cục máu đông.

Dòng máu lên não của bệnh nhân được tái thông, oxy quay trở lại nuôi vùng não bị thiếu máu, hạn chế vùng tổn thương và nguy cơ liệt vĩnh viễn.

Sau hơn 1 tiếng đồng hồ, tình trạng yếu liệt nửa người bên trái của ông T. đã giảm đi thấy rõ.

Ngoài cửa, người nhà vẫn đứng chờ. Khi bác sĩ thông báo bệnh nhân đã qua cơn nguy hiểm, cả gia đình thở phào nhẹ nhõm, gửi lời cảm ơn đến những blouse trắng vừa đưa người thân của mình vượt qua tình huống hiểm nghèo.

Theo các bác sĩ Bệnh viện Hữu Nghị, người dân cần ghi nhớ nguyên tắc FAST để nhận biết sớm đột quỵ: F (Face) – méo miệng, A (Arm) – yếu hoặc liệt tay chân, S (Speech) – nói ngọng, nói khó, T (Time) – thời gian là vàng, cần đưa đến bệnh viện ngay.

Điều quan trọng nhất, theo các chuyên gia, là duy trì kiểm soát huyết áp, tiểu đường và mỡ máu, uống thuốc đều đặn, không tự ý bỏ thuốc. Bởi chỉ một phút chủ quan, người bệnh có thể phải trả giá bằng cả cuộc đời.