Đền Cả Tổng Du Đồng, hay còn gọi là đền Hàng Tổng, tọa lạc tại thôn Vĩnh Thành, xã Đức Đồng, huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh, là một di tích lịch sử và văn hóa quan trọng. Được xây dựng vào thời nhà Lê vào đầu thế kỷ XVI, đền này không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là chứng nhân của nhiều sự kiện lịch sử quan trọng, đặc biệt là thời gian Bác Hồ sống và học tập tại đây.
Lịch Sử Và Kiến Trúc Của Đền Cả Tổng Du Đồng
Đền Cả Tổng Du Đồng nằm theo hướng Tây Nam, với bố cục kiến trúc bao gồm tam quan, hạ điện, trung điện và thượng điện. Đền được xây dựng để thờ Hương cống Bùi Thúc Ngật, người có công tổ chức khai phá, chiêu dân, lập nên xóm làng của tổng Du Đồng, phủ Đức Thọ. Ông cũng phát triển nghề làm ruộng, nuôi tằm và mở trường dạy học cho dân chúng cả vùng phía tây huyện Đức Thọ ngày nay.
Sau khi Hương cống Bùi Thúc Ngật qua đời, nhân dân địa phương đã chọn một mảnh đất đẹp ở thôn Vĩnh Thành để xây dựng ngôi đền Cả nhằm tỏ lòng thương tiếc và phong ông là Thành hoàng làng.
Đền Cả Tổng Du Đồng Và Các Sự Kiện Lịch Sử
Theo tư liệu, đền Cả Tổng Du Đồng là di tích gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử của nhân dân địa phương. Trong phong trào Cần Vương, đây là địa điểm tuyển mộ quân sĩ và nơi tiếp nhận lương thực của nghĩa quân Phan Đình Phùng vào những năm 1887-1888.
Năm 1930, đền là nơi thành lập Tổng ủy Du Đồng của Đảng Cộng sản Đông Dương, và là nơi treo cờ đỏ sao vàng trong cao trào tổng khởi nghĩa vào ngày 2/8/1945.
Thời Niên Thiếu Của Bác Hồ Tại Đền Cả Tổng Du Đồng
Các tư liệu lịch sử và chuyện kể từ các cao niên ở thôn Vĩnh Thành cho biết, vào năm 1903-1904, trước khi vào Huế, cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc đã dẫn theo con trai Nguyễn Sinh Cung (tức Chủ tịch Hồ Chí Minh) đến đây dạy học. Trong thời gian ở đây, Bác Hồ nhiều lần đến tham quan và tham dự các buổi đàm đạo giữa cụ Nguyễn Sinh Sắc với các bô lão, trí thức trong vùng.
Kiến Trúc Đặc Sắc Của Đền Cả Tổng Du Đồng
Trong số các hạng mục tại đền, nhà tam quan có kiến trúc đặc sắc hơn cả. Nhà tam quan gồm 1 gian 2 vì, được làm bằng gỗ lim và mít, lợp ngói mũi hài. Nhà tam quan là bình phong để ngăn cách cổng, sân đền với khu vực thờ tự.
Toàn bộ chi tiết của nhà tam quan đều được chạm lộng rất tỉ mỉ và tinh xảo với các đề tài dân gian như cảnh trí sinh hoạt tứ quý, cá chép vượt vũ môn, rùa đội cuốn thư, tre trúc…
Những tác phẩm điêu khắc độc đáo, tinh xảo giúp tam quan đền Cả Tổng Du Đồng được đánh giá là một trong những công trình kiến trúc nghệ thuật bậc nhất Hà Tĩnh thời phong kiến còn lưu lại đến nay. Vì thế, nhân dân trong vùng có câu ca “Gác chuông Kẻ Thượng, Hương án Xa lang, Tam quan Tự Đồng”.
Quần Thể Di Tích Đền Cả Tổng Du Đồng
Cùng với các công trình chính, đền Cả Tổng Du Đồng còn có nhiều hạng mục phụ trợ khác như tường bao bằng vôi vữa, lối đi hai bên đền, tạo nên một quần thể di tích cổ kính. Xung quanh đền có nhiều cây xanh, tỏa bóng mát.
Theo lãnh đạo địa phương, nhiều năm qua, xã đã vận động con em xa quê và các mạnh thường quân đóng góp trên 2 tỷ đồng để trùng tu, tôn tạo di tích đền Cả Tổng Du Đồng.
Giá Trị Văn Hóa Và Lịch Sử Của Đền Cả Tổng Du Đồng
Với nhiều giá trị về lịch sử, văn hóa, đền Cả Tổng Du Đồng là Di tích cấp Quốc gia đầu tiên được công nhận của huyện Đức Thọ theo Quyết định số 1548/QĐ ngày 30/8/1991 của Bộ Văn hóa – Thông tin và Thể thao (nay là Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch).
Kết Luận
Đền Cả Tổng Du Đồng không chỉ là một di tích lịch sử quan trọng mà còn là nơi lưu giữ những kỷ niệm thời niên thiếu của Bác Hồ. Với kiến trúc độc đáo và giá trị văn hóa, lịch sử phong phú, đền Cả Tổng Du Đồng là điểm đến không thể bỏ qua cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử và văn hóa Việt Nam.
Hãy đến thăm đền Cả Tổng Du Đồng để khám phá thêm về những giá trị văn hóa và lịch sử quý báu của dân tộc.
