Trong phiên họp sáng ngày 26/5, Quốc hội đã thảo luận về Dự án Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi với nhiều ý kiến khác nhau liên quan đến các quy định mới về thẩm quyền của Quốc hội trong việc quyết định tổng chi ngân sách, tỷ lệ phân bổ ngân sách Trung ương và địa phương. Để hiểu rõ hơn về các nội dung này, phóng viên Dân trí đã có cuộc trao đổi với Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc bên hành lang Quốc hội.
Nguồn Thu Tiền Sử Dụng Đất Là Của Quốc Gia, Không Phải Của Địa Phương
Một trong những điểm gây tranh cãi là tỷ lệ điều tiết khoản thu giữa ngân sách Trung ương và địa phương. Nhiều thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM muốn giữ lại 100% tiền thu từ đất để phục vụ cho các mục tiêu phát triển địa phương, thay vì giảm tỷ lệ này xuống 70% như dự thảo Luật sửa đổi đề xuất. Về vấn đề này, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh:
“Về tỷ lệ phân chia, để bảo đảm tính linh hoạt, không nên quy định cứng tỷ lệ này trong luật. Thay vào đó, giao cho Chính phủ quy định để đảm bảo tính chủ động theo từng thời kỳ.”
Phó Thủ tướng cũng lý giải rằng các khoản thu ngân sách cần được điều tiết theo tỷ lệ phần trăm để đảm bảo hài hòa lợi ích của cả ngân sách địa phương và ngân sách Trung ương. Điều này sẽ khuyến khích cả cấp tỉnh và cấp Trung ương cùng cố gắng trong công tác thu ngân sách. Ví dụ, khoản thu thuế xuất nhập khẩu trước đây do ngân sách Trung ương hưởng 100%, nhưng nay quy định theo tỷ lệ phần trăm, tạo động lực cho cả tỉnh và Trung ương cùng cố gắng thu và được điều tiết vào ngân sách của mình.
Quy định phân bổ nguồn thu từ tiền sử dụng đất về ngân sách Trung ương nhằm đầu tư vào các cơ sở hạ tầng như đường cao tốc hay hỗ trợ cho các tỉnh nghèo như Hà Giang, Lào Cai, Sơn La, Gia Lai, Kon Tum. Những tỉnh này cần nguồn lực để đầu tư vào hạ tầng kết nối, nên Trung ương phải điều tiết để đầu tư.
Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc
Tiền thu từ đất chủ yếu tập trung vào các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM, Hải Phòng, Đà Nẵng. Những địa phương này có quy mô ngân sách lớn và luôn vượt thu ngân sách. Họ cũng là những nơi có điều kiện về địa chính trị và được Trung ương đầu tư rất nhiều về cơ sở hạ tầng, nên mới có được những kết quả đó.
Vì vậy, tỷ lệ điều tiết tiền sử dụng đất về ngân sách Trung ương nhằm mục đích sử dụng nguồn thu này để đầu tư xây dựng các cơ sở hạ tầng trọng điểm quốc gia và hỗ trợ cho các địa phương nhằm có sự phân bổ đồng đều, hài hòa để đảm bảo sự phát triển. Hơn nữa, nguồn thu tiền sử dụng đất là nguồn thu của quốc gia chứ không phải của một địa phương.
Nguồn này cần được điều tiết để Chính phủ thực hiện đầu tư những dự án trọng điểm quốc gia như sân bay Long Thành, đường sắt cao tốc, các tuyến đường liên tỉnh và hỗ trợ đầu tư công cho các tỉnh không có nguồn thu từ tiền sử dụng đất như Lai Châu, Hà Giang, Sơn La, Gia Lai. Nếu không có nguồn thu này, Chính phủ sẽ phải đi vay nước ngoài để đầu tư.
Địa Phương Có Thể Vay 120% Dư Nợ, Nhưng Phải Kiểm Soát Chặt Chẽ
Dự thảo Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi không quy định thẩm quyền Quốc hội quyết định tổng chi ngân sách Trung ương của từng bộ, cơ quan theo lĩnh vực mà giao Chính phủ phân bổ chi tiết. Một số đại biểu Quốc hội cho rằng như vậy là vi hiến và đề nghị giữ nguyên như hiện hành. Tuy nhiên, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc lý giải:
“Đó là do cách hiểu, nhiều người nói vi hiến nhưng không phải. Hiến pháp quy định Quốc hội có thẩm quyền phân bổ dự toán ngân sách Trung ương, còn dự toán ngân sách địa phương do HĐND tỉnh phân bổ. Nhưng với dự toán ngân sách Trung ương, phạm vi phân bổ của Quốc hội như thế nào phải xác định rõ.”
Phó Thủ tướng nhấn mạnh rằng Quốc hội là cơ quan lập pháp, còn Chính phủ là cơ quan hành pháp. Quốc hội không có cơ quan chuyên môn để thẩm định và cũng không có chức năng điều hành từng khoản chi cụ thể. Vì vậy, về phân bổ dự toán tổng thể hàng năm, Quốc hội phân bổ là đúng Hiến pháp. Nhưng đối với việc phân bổ chi tiết cho từng bộ, ngành thì giao cho Chính phủ.
Chính phủ phân bổ dự toán ngân sách cho các bộ, ngành hoặc ủy quyền cho bộ trưởng, trưởng ngành phân bổ riêng từng khoản cho các đơn vị để thực hiện. Nếu cấp nào làm sai thì phải chịu trách nhiệm. Ngoài ra, Chính phủ còn quản lý và điều hành ngân sách đảm bảo hiệu quả.
Chỉ khi nào có sự thay đổi lớn về cơ cấu, về phạm vi dự toán, chẳng hạn như tăng ngân sách của từng ngành, mới trình và báo cáo Quốc hội. Ví dụ, chúng ta quy định chi cho khoa học công nghệ 3% tổng GDP, nhưng trong quá trình thực hiện, nếu có dự án lớn và chính sách thay đổi mà cần thêm ngân sách, thì phải trình, báo cáo Quốc hội phân bổ.
Còn trong phạm vi dự toán ngân sách đã được Quốc hội duyệt, việc phân bổ chi tiết và điều hành là do Chính phủ quyết định.
Kết Luận
Qua cuộc trao đổi với Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc, có thể thấy rằng việc điều tiết nguồn thu từ tiền sử dụng đất về ngân sách Trung ương là hợp lý và cần thiết để đảm bảo sự phát triển đồng đều giữa các địa phương. Đồng thời, việc phân bổ chi tiết ngân sách Trung ương giao cho Chính phủ cũng là phù hợp với chức năng và nhiệm vụ của từng cơ quan.
Để hiểu rõ hơn về các quy định mới trong Dự án Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi, bạn đọc có thể theo dõi các phiên họp Quốc hội và cập nhật thông tin từ các nguồn tin cậy.
Tài liệu tham khảo:
