NSND Lê Chức: “Sân khấu truyền thống đang nằm ở… khoa lâm sàng”

Ngày 3/10 tại Ninh Bình, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đã tổ chức Hội thảo 50 năm chặng đường đổi mới của nghệ thuật sân khấu Việt Nam (1975-2025), nhân Ngày Sân khấu Việt Nam.

Phát biểu khai mạc, NSND Trịnh Thúy Mùi – Phó Chủ tịch Liên hiệp các hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam cho biết – hội thảo đã nhận được gần 30 tham luận công phu tâm huyết với nhiều đánh giá, tổng kết, đề xuất rất thẳng thắn, mới mẻ, táo bạo của các tác giả, đạo diễn, nghệ sĩ biểu diễn, các vị lãnh đạo đơn vị cùng các nhà nghiên cứu lý luận sân khấu.

“Chúng tôi tin rằng, hội thảo sẽ đánh giá đúng những thành công, cố gắng, sáng tạo, chỉ rõ những sai sót yếu kém, tìm ra những bài học thực tế đúng đắn qua 50 năm chặng đường đổi mới của nghệ thuật sân khấu Việt Nam.

Đồng thời, giúp chúng ta củng cố niềm tin, nội lực sáng tạo để đưa nghệ thuật sân khấu Việt Nam tiếp tục đi tới phục vụ tốt nhất cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên vươn mình đầy hy vọng do Đảng ta mở ra”, NSND Trịnh Thúy Mùi cho biết.

Tại sự kiện, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam – cho rằng, 3 dấu ấn đáng ghi nhận mà sân khấu Việt Nam đã đạt được trong chặng đường đổi mới là: Sự phát triển ngày càng lớn mạnh của lực lượng văn nghệ sĩ, sân khấu có sự đa dạng hóa của các loại hình và sự mở rộng của không gian hoạt động.

Sân khấu không chỉ đến với những khu vực vùng sâu, vùng xa trong nước mà còn vươn ra khỏi biên giới Việt Nam đến với bạn bè quốc tế.

PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái – Phó Trưởng Ban Lý luận phê bình (Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam) – cho biết, hội thảo bàn về 50 năm đổi mới của sân khấu Việt Nam xác lập 2 trục. Trong đó, trục dọc về thời gian 50 năm và trục ngang là trục đồng đại, trên mối quan hệ giữa sân khấu và người xem.

Trong 50 năm qua, chúng ta có hai nhà viết kịch nổi tiếng là Xuân Trình và Lưu Quang Vũ. Trong đó, Xuân Trình là nhà viết kịch tiêu biểu cho tiền đề đổi mới văn bản kịch và Lưu Quang Vũ là tiêu biểu nhất cho hiện thực đổi mới viết kịch.

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái, từ nghệ thuật viết kịch bản, thời kỳ đổi mới năm 1986 đã tạo “cú hích” mạnh mẽ cho sự ra đời của các vở diễn đi sâu vào đời sống, khắc sâu tính cách con người thời hiện đại.

Nhà nghiên cứu, nhà báo Nguyễn Thế Khoa cho rằng, sự phát triển của sân khấu 50 năm qua cho thấy, hệ thống tổ chức, hoạt động tốt, phù hợp với thực tế, có hiệu quả cao đã giúp sân khấu truyền thống, một loại hình di sản văn hóa phi vật thể của đất nước được bảo vệ và gìn giữ tốt nhất.

“Các đơn vị sân khấu truyền thống công lập muốn tồn tại và phát triển tốt không chỉ dựa vào ngân sách nhà nước mà còn phải không ngừng thu hút công chúng rộng rãi, phát triển nguồn thu từ xã hội”, ông Nguyễn Thế Khoa chia sẻ.

NSND Lê Tiến Thọ – nguyên Thứ trưởng Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch, nguyên Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam – cho rằng, trong bối cảnh bùng nổ thông tin của nền kinh tế thị trường, dù nghệ thuật sân khấu còn nhiều khó khăn nhưng sứ mệnh cao cả của các nghệ sĩ sân khấu vẫn không ngừng sáng tạo những tác phẩm có giá trị tư tưởng và chất lượng nghệ thuật cao, góp phần xây dựng con người mới.

Hiện nay, nhiều đơn vị nghệ thuật sân khấu được đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường quảng bá giá trị nghệ thuật đến với khán giả. Đặc biệt là khách du lịch nước ngoài tới Việt Nam rất yêu thích nghệ thuật múa rối Việt Nam.

“Hằng năm, Nhà hát Múa Rối Thăng Long tổ chức biểu diễn với doanh thu trên 40 tỷ đồng và được Sách Guinness châu Á ghi danh là Nhà hát biểu diễn sáng đèn suốt 365 ngày trong năm. Đây cũng là thành tích đáng nể của múa rối Việt Nam”, ông Tiến Thọ thông tin.

Tại hội thảo, NSND Lê Chức trăn trở, nghệ sĩ làm thế nào để sống được bằng nghề và tuổi thọ của một vở diễn quá ít, vì để dựng thành công một vở diễn, các nhà hát đổ rất nhiều công sức, kinh phí để thực hiện.

“Vở diễn không có người xem là… sân khấu chết. Sân khấu truyền thống đang nằm ở “khoa lâm sàng” nhưng cứu sân khấu không phải chỉ do chúng ta, mà cần “tổng đạo diễn” là Nhà nước. Các cấp quản lý cần có những định hướng, phương pháp vĩ mô để vực dậy sân khấu…”, NSND Lê Chức cho hay.

Chia sẻ giải pháp gia tăng sức hấp dẫn của sân khấu với khán giả hiện đại, NSND Trung Hiếu – Giám đốc Nhà hát Kịch Hà Nội – cho rằng, cần ứng dụng công nghệ dàn dựng các tác phẩm sân khấu; tổ chức nhiều cuộc thi, liên hoan để khuyến khích các tác giả trẻ, đạo diễn trẻ thử sức, làm mới ngôn ngữ sân khấu.

Đồng thời, các nhà hát nên chủ động hơn trong tiếp cận khán giả, đưa kịch nói vào học đường, đẩy mạnh hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp để tổ chức biểu diễn ngoài, nhằm nâng cao tình yêu với sân khấu truyền thống.