Đắk Nông, một trong nhiều địa phương đang đối mặt với thách thức về quy hoạch khoáng sản chồng chéo với hệ thống giao thông quốc gia và các quy hoạch khác. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến tỉnh Đắk Nông mà còn là bài toán chung của nhiều địa phương khác, đòi hỏi sự điều chỉnh và giải quyết triệt để.
Vấn đề chồng chéo trong quy hoạch khoáng sản
Theo báo cáo của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông năm 2024, quy hoạch khoáng sản hiện đang gây ra những chồng lấn đáng kể với các tuyến đường giao thông quốc gia. Cụ thể, quy hoạch này đã chồng lấn với Quốc lộ 14 (221ha) và Quốc lộ 28 (124ha), cũng như ảnh hưởng đến đường cao tốc Gia Nghĩa – Chơn Thành.
Bên cạnh đó, quy hoạch khoáng sản còn tác động tiêu cực đến đa dạng sinh học. Khoảng 28.300 ha diện tích rừng có nguy cơ bị thu hẹp do quy hoạch này. Khu bảo tồn thiên nhiên Nâm Nung (21 ha) và Vườn Quốc gia Tà Đùng (96 ha) cũng bị ảnh hưởng. Điều này đặt ra câu hỏi về sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.
Ảnh hưởng đến các quy hoạch khác và phát triển xã hội
Quy hoạch khoáng sản không chỉ gây ra những mâu thuẫn với hệ thống giao thông và tài nguyên thiên nhiên mà còn gây trở ngại cho việc triển khai các chính sách phát triển xã hội khác. Ví dụ, việc thiếu quỹ đất phù hợp cho các hoạt động phi nông nghiệp như đất sinh hoạt cộng đồng, đất vui chơi giải trí, đất ở nông thôn, đất xây dựng trụ sở, đất tín ngưỡng và đất sản xuất vật liệu xây dựng theo Quyết định số 326/2022 của Thủ tướng Chính phủ.
Đặc biệt, một số vùng quy hoạch bauxite chiếm gần 97% diện tích tự nhiên, không còn khả năng bố trí các hoạt động xã hội cho người dân. Khai thác bauxite cũng làm ảnh hưởng đến các điểm mỏ vật liệu xây dựng, khu dân cư và gây khó khăn trong việc quy hoạch các khu tái định cư, cơ sở hạ tầng giao thông phục vụ nhà máy nhôm. Xã Đắk Rmoan, thành phố Gia Nghĩa, là một ví dụ điển hình với gần 4.600 ha đất bị quy hoạch cho khai thác bauxite trong khi diện tích tự nhiên hơn 4.900 ha.
Những bất cập trong quá trình quy hoạch
Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ ra rằng một số quy hoạch thăm dò, khai thác, sử dụng khoáng sản trước đây không hiệu lực hoặc thường xuyên bị điều chỉnh, nguyên nhân chính là do cơ sở dữ liệu về tài nguyên và công tác quản lý tài nguyên khoáng sản chưa được thống nhất. Sự chồng chéo trong quy hoạch còn xuất phát từ việc các cơ quan chức năng (Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng) độc lập lập quy hoạch cho cùng một khu vực khoáng sản, ví dụ như than, đá hoa, dolomit, cát trắng, cao lanh – felspat, bentonit.
Phương hướng giải quyết
Những vướng mắc này cần được sớm giải quyết để đảm bảo mục tiêu quản trị tài nguyên khoáng sản phát triển bền vững. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, và sự tham gia của các địa phương để đưa ra những giải pháp tổng thể, hiệu quả. Luật Địa chất và khoáng sản 2024 đã đặt ra những yêu cầu về phân công trách nhiệm nhưng cần có những biện pháp cụ thể hơn để đảm bảo tính hiệu quả và bền vững của quy hoạch.
Kết luận
Quy hoạch khoáng sản đang gặp phải nhiều khó khăn và chồng chéo, ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế – xã hội ở nhiều địa phương. Việc cần thiết là phải xây dựng một hệ thống quy hoạch khoáng sản thống nhất, hiệu quả, đảm bảo sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và lợi ích của người dân.
