Quốc hội đưa ra quyết định lịch sử, vận hành mô hình lần đầu có ở Việt Nam

Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi sáng 16/6, theo chương trình nghị sự.

Đây là những nội dung quan trọng, mang ý nghĩa lịch sử để tạo nền tảng pháp lý cho tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp lần đầu tiên được tổ chức ở nước ta.

Nghiên cứu sử dụng người hoạt động không chuyên trách đến 31/5/2026

Trong đó, dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi thể hiện tư duy đổi mới nhằm hướng đến quản trị địa phương hiện đại, kiến tạo phát triển, tháo gỡ “điểm nghẽn”, khơi thông nguồn lực đáp ứng mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững của các địa phương nói riêng và cả nước nói chung trong kỷ nguyên mới.

Theo báo cáo tiếp thu, chỉnh lý được Chính phủ gửi các đại biểu Quốc hội, có ý kiến đề nghị cân nhắc việc chấm dứt hoạt động người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, đồng thời đề nghị có chính sách sử dụng phù hợp đối với người hoạt động không chuyên trách trên tinh thần bảo đảm tinh gọn.

Chính phủ lý giải Nghị quyết 60 của Hội nghị Trung ương 11 khóa XIII và các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã định hướng kết thúc hoạt động của người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã từ 1/8.

Nhưng căn cứ Kết luận 163 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Đảng ủy Bộ Nội vụ được giao nghiên cứu lộ trình kéo dài việc sử dụng người hoạt động không chuyên trách phù hợp với thời điểm sắp xếp lại thôn, tổ dân phố (trước ngày 31/5/2026).

Theo đó, Chính phủ đã giao Bộ Nội vụ nghiên cứu xây dựng trình Chính phủ quy định về giải quyết chế độ, chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã khi chấm dứt hoạt động và nghiên cứu việc tiếp tục sử dụng người hoạt động không chuyên trách đến 31/5/2026.

Đối với việc quy định cụ thể về số lượng, chức danh, mức phụ cấp của người hoạt động không chuyên trách, dự thảo Luật đã giao thẩm quyền cho HĐND cấp tỉnh, cấp xã quyết định.

Liên quan quy định về đơn vị hành chính, có ý kiến đề nghị cân nhắc giữ mô hình thành phố thuộc tỉnh và tương đương với tính chất như một đặc khu.

Tiếp tục dẫn chứng Nghị quyết 60 và các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ cho biết cấp có thẩm quyền đã định hướng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Cấp tỉnh gồm tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và cấp xã gồm xã, phường, đặc khu (ở hải đảo), để thực hiện thống nhất trong cả nước.

Theo đó, dự thảo Luật đã thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, không có loại hình đơn vị hành chính thành phố, thị xã thuộc cấp tỉnh.

Về tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính, có ý kiến đề nghị quy định theo hướng mở để có thể không tổ chức HĐND ở một số địa phương.

Tiếp thu, Chính phủ đã chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng tại Điều 2 quy định: “Chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính quy định tại khoản 1 Điều 1 của Luật này, trừ đơn vị hành chính quy định tại Điều 28 của Luật này, là cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND”.

“Quy định này tạo cơ sở pháp lý để tại các đặc khu có dân số dưới 1.000 người thì không tổ chức cấp chính quyền địa phương, UBND đặc khu là cơ quan hành chính Nhà nước do UBND cấp tỉnh quyết định thành lập, thực hiện vai trò của chính quyền địa phương tại đặc khu”, Chính phủ nêu quan điểm.

Hạn chế việc địa phương xin ý kiến Trung ương với việc đã được phân quyền

Về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương, Chính phủ nhấn mạnh dự thảo Luật đã thể chế hóa chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phân quyền, phân cấp với nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, hạn chế tối đa việc địa phương phải xin ý kiến cơ quan Trung ương đối với những nhiệm vụ đã được phân quyền, phân cấp.

Đồng thời, Chính phủ cho biết dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định để thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã) bảo đảm phù hợp với mô hình mới.

Chính phủ thông tin thêm, khi không tổ chức chính quyền địa phương cấp huyện, hầu hết nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền cấp huyện hiện nay được chuyển giao cho cấp xã, trong khi năng lực của bộ máy chính quyền cấp xã chưa thực sự đồng đều.

Vì thế, cần có cơ chế để tăng cường vai trò, trách nhiệm của chính quyền cấp tỉnh trong việc theo dõi, chỉ đạo, hướng dẫn và có giải pháp kịp thời để hỗ trợ, xử lý trong trường hợp một số chính quyền cấp xã không đủ khả năng thực hiện hoặc thực hiện không hiệu quả các nhiệm vụ, quyền hạn được giao.

Việc này nhằm bảo đảm tính thông suốt, đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả của nền hành chính, không để gián đoạn công việc, không để ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và nhân dân trên địa bàn.

Do đó, việc bổ sung vào dự thảo Luật quy định trách nhiệm của UBND, chủ tịch UBND cấp tỉnh, trong trường hợp cần thiết được trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của UBND, chủ tịch UBND cấp xã là cần thiết và phù hợp với thực tiễn hiện nay, khi chuyển đổi từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp.

Ngoài ra, dự thảo Luật cũng nêu rõ yêu cầu “không để việc giải quyết công việc, thủ tục hành chính đối với người dân, doanh nghiệp bị đình trệ, ùn tắc, kém hiệu quả”.

Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi gồm 7 chương, 54 điều và dự kiến có hiệu lực thi hành từ ngày được thông qua.