Thành cổ Quảng Trị – từ trận chiến 81 ngày đêm đến bối cảnh “Mưa đỏ”

Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Thành cổ Quảng Trị nằm ở trung tâm phường Quảng Trị, tỉnh Quảng Trị, là công trình kiến trúc quân sự được xây dựng từ thời nhà Nguyễn. Khuôn viên Thành hình vuông với chu vi tường thành dài 2.160m, cao 3m, dưới chân dày 13,5m, đỉnh dày 0,72m. Bên ngoài Thành có hệ thống hào nước rộng bao quanh.

Thành cổ Quảng Trị có 4 cửa: Tiền, Hậu, Tả, Hữu, xây theo dạng vòm cuốn, rộng 3,4m, phía trên có vọng lâu, mái cong, lợp ngói, cả 4 cửa đều nằm chính giữa 4 mặt thành. 

Thành cổ Quảng Trị là bối cảnh chính trong bộ phim Mưa đỏ – tác phẩm tái hiện 81 ngày đêm khốc liệt bằng ngôn ngữ điện ảnh. Không chỉ kể chuyện bằng ký ức, mà còn truyền đi thông điệp về khát vọng hòa bình.

Thành cổ Quảng Trị trở thành biểu tượng bất tử của tinh thần chiến đấu kiên cường trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, đặc biệt là 81 ngày đêm mùa hè “đỏ lửa” năm 1972. Trong ảnh là một tổ chốt của Trung đoàn 48 tại Thành cổ Quảng Trị tháng 8/1972.

Thị xã Quảng Trị sau 81 ngày đêm mùa hè “đỏ lửa” năm 1972.

Chỉ trong 81 ngày đêm, Mỹ và quân đội Sài Gòn đã ném xuống Thành cổ Quảng Trị hơn 328.000 tấn bom đạn, tương đương sức công phá của 7 quả bom nguyên tử mà Mỹ đã ném xuống Nhật Bản năm 1945.

Riêng ngày 25/7/1972, Thành cổ Quảng Trị hứng chịu hơn 5.000 quả đại bác.

Các chiến sĩ anh dũng tấn công đánh địch ra khỏi thị xã Quảng Trị tháng 8/1972.

Thành cổ Quảng Trị được ví như “nghĩa trang không nấm mồ”, bởi dưới mỗi tấc đất nơi đây đều thấm đẫm máu xương của các anh hùng, liệt sỹ.

Sau hơn nửa thế kỷ, mảnh đất thiêng này trở thành điểm đến để tri ân, tưởng niệm và giáo dục truyền thống cách mạng.

Khu vực trung tâm của Di tích Thành cổ Quảng Trị là đài tưởng niệm, được mô hình hóa như một nấm mộ chung, nơi an nghỉ của hàng ngàn liệt sỹ. Phía trên là cây đèn thờ cao 8,1m, như ngọn lửa bất diệt của tinh thần yêu nước cùng mái đình Việt cách điệu.

Đèn thờ còn được ví như cây thiên mệnh, chuyển tải linh hồn các chiến sỹ giải phóng quân về cõi vĩnh hằng.

Đài tưởng niệm ở Thành cổ Quảng Trị được thiết kế theo triết lý âm dương – ngũ hành phương Đông. Chân đài tưởng niệm có hình bát giác tượng trưng cho bát quái, 4 lối đi lên là tứ tượng, tầng dâng hương là lưỡng nghi. 

Theo quan niệm, thái cực sinh lưỡng nghi, lưỡng nghi sinh tứ tượng, tứ tượng sinh bát quái, tạo thành vòng sinh hóa bất tận của vũ trụ. Tầng lưỡng nghi chia đôi: bên có nước là âm, bên nền gạch đỏ là dương, âm dương gắn bó, hòa quyện, không thể tách rời. 81 bậc thang tượng trưng cho 81 ngày đêm chiến đấu khốc liệt tại Thành cổ.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng đoàn công tác viếng các anh hùng, liệt sỹ tại Thành cổ Quảng Trị nhân dịp Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh – Liệt sỹ (27/7/1947-27/7/2025).

Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị lưu giữ nhiều tư liệu, hiện vật gắn liền với cuộc chiến 81 ngày đêm năm 1972. Nơi đây tái hiện chân thực những trang sử bi tráng qua hình ảnh, hiện vật, giúp thế hệ hôm nay hiểu rõ hơn về sự hy sinh to lớn của cha anh để bảo vệ từng tấc đất Tổ quốc.

Sau cuộc chiến khốc liệt năm 1972, Thành cổ Quảng Trị gần như bị san phẳng, chỉ còn lại một vài đoạn tường thành chi chít vết bom đạn.

Sông Thạch Hãn là chứng nhân lịch sử hào hùng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, đặc biệt gắn liền với cuộc chiến 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972. Biết bao chiến sĩ đã vượt sông ra trận và mãi mãi nằm lại dưới lòng sông, khiến Thạch Hãn trở thành biểu tượng thiêng liêng của sự hy sinh và lòng yêu nước.

Hằng năm, vào dịp Kỷ niệm Ngày Thương binh – Liệt sỹ cũng như các ngày lễ lớn của đất nước, đặc biệt là dịp tưởng niệm 81 ngày đêm chiến đấu bảo vệ Thành cổ Quảng Trị, lễ hội hoa đăng trên sông Thạch Hãn lại được tổ chức trang trọng và xúc động. 

Ảnh: Chụp tư liệu – Tiến Thành