Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được ban hành ngày 22/12/2024, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chiến lược phát triển của Việt Nam. Với quyết tâm cao từ Đảng và Nhà nước, Nghị quyết 57 không chỉ thể hiện những quan điểm mới, đột phá mà còn nhằm giải quyết các điểm nghẽn, khơi thông dòng chảy sáng tạo và đưa khoa học công nghệ trở thành động lực then chốt cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước.
Nghị Quyết 57: “Khoán 10” Trong Khoa Học và Công Nghệ
Tổng Bí thư Tô Lâm đã ví Nghị quyết 57 như “Khoán 10” trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, thể hiện khát vọng vươn lên mạnh mẽ của dân tộc. Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia ngày 13/1, Tổng Bí thư khẳng định: “Đảng, Nhà nước luôn coi khoa học, công nghệ là yếu tố quyết định và nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước. Đây chính là ‘chìa khóa vàng’, yếu tố sống còn để vượt qua bẫy thu nhập trung bình và nguy cơ tụt hậu, đồng thời hiện thực hóa khát vọng hùng cường và thịnh vượng của dân tộc”.
Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến sự thay đổi nhanh chóng của các công nghệ đột phá như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, Việt Nam không thể “lũi cũi đi sau” mà cần tận dụng mọi nguồn lực để “đứng trên vai người khổng lồ”, đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ tiên tiến nhằm rút ngắn khoảng cách phát triển.
Tầm Nhìn Chiến Lược và Việc Tận Dụng Tri Thức Toàn Cầu
Theo Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Thanh Thủy, Chủ tịch Hội tin học Việt Nam, nội dung phát biểu của Tổng Bí thư thể hiện tầm nhìn dài hạn: Việt Nam tận dụng nền tảng tri thức toàn cầu để bứt phá. Đánh giá về tầm nhìn chiến lược từ phát biểu của Tổng Bí thư, GS Nguyễn Thanh Thủy dẫn chứng: Ngành công nghệ Việt Nam đã và đang tận dụng những thành tựu của thế giới để phát triển nhanh chóng, thay vì phải tự xây dựng từ đầu trong nhiều lĩnh vực của công nghệ thông tin và đổi mới sáng tạo.
“Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh ý tưởng ‘đứng trên vai người khổng lồ’, hàm ý rằng Việt Nam không cần phải phát triển từ con số 0 mà có thể học hỏi, kế thừa những mô hình thành công để đi tắt đón đầu. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hiện nay, thời cơ vàng đang mở ra nhờ sự chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu và sự bùng nổ của công nghệ số”, Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Thanh Thủy nói.
Minh chứng cho nhận định này, GS Nguyễn Thanh Thủy phân tích, Việt Nam đã sử dụng nền tảng mã nguồn mở và công nghệ tiên tiến, tận dụng tốt các công nghệ mã nguồn mở và các nền tảng sẵn có từ các tập đoàn công nghệ lớn. Các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây, Blockchain, lĩnh vực thương mại điện tử, giao thông thông minh, tài chính số… đều được Việt Nam tận dụng và phát triển rất tốt, mạnh mẽ.
Bài Học Từ Các Quốc Gia Đi Trước
“Việt Nam có thể học hỏi nhiều bài học giá trị từ các quốc gia như Hàn Quốc, Israel hay Singapore. Các nước này đã thành công trong việc tận dụng tri thức toàn cầu để phát triển công nghệ, tạo ra những đổi mới đột phá và nâng cao năng lực cạnh tranh. Hàn Quốc đã thành công khi chuyển từ gia công sang sáng tạo thương hiệu toàn cầu. Israel đã trở thành quốc gia khởi nghiệp nhờ tập trung vào công nghệ quân sự và bảo mật. Còn Singapore trở thành trung tâm tài chính – công nghệ nhờ chiến lược thu hút đầu tư nước ngoài và xây dựng cơ sở hạ tầng số vững chắc”, ông nói.
Thực Trạng và Thách Thức Phát Triển Khoa Học Công Nghệ tại Việt Nam
PGS. TS Tạ Hải Tùng, Hiệu trưởng Trường Công nghệ Thông tin và Truyền thông (Đại học Bách khoa Hà Nội) phân tích, thực tế Việt Nam là một quốc gia đi sau so với thế giới trong quá trình phát triển khoa học công nghệ. Điều này cũng dễ hiểu, bởi trong một thời gian dài, đất nước bị chiến tranh tàn phá và chịu sự cô lập. Trong giai đoạn đó, nền khoa học công nghệ trên thế giới đã có những bước tiến công nghệ đột phá.
Trong khoảng hơn 20 năm trở lại đây, Việt Nam đã hội nhập mạnh mẽ, sâu rộng hơn, tham gia vào chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng toàn cầu. Việt Nam đang hội tụ nhiều yếu tố hấp dẫn như nguồn lao động dồi dào ở thời kỳ dân số vàng, nhiều người trẻ được đào tạo bài bản, có kỹ năng tốt, và luôn háo hức với cái mới, cũng như Việt Nam đang là điểm đến thu hút được sự đầu tư từ các tập đoàn, doanh nghiệp nước ngoài. Vì vậy, “đứng trên vai người khổng lồ” là một cách tiếp cận đúng đắn với Việt Nam và đối với những quốc gia đi sau.
“Tận dụng được những tinh hoa thành tựu công nghệ của thế giới, Việt Nam sẽ nhanh chóng phát triển các sản phẩm của riêng mình phục vụ chính nền kinh tế – xã hội, người dân, Chính phủ Việt Nam; đồng thời gia tăng sức cạnh tranh cho hàng hóa Việt Nam trên trường quốc tế và tự tin tham gia sâu hơn vào sự phát triển khoa học công nghệ toàn cầu”, PGS Tạ Hải Tùng nói.
Hợp Tác Quốc Tế và Đầu Tư Công Nghệ
Cùng quan điểm, ông Olivier Brochet, Đại sứ Đặc mệnh Toàn quyền Pháp tại Việt Nam đánh giá “người khổng lồ” là “điều không thể thiếu được” trong phát triển. “Nếu đó là người sẵn sàng đồng hành, hỗ trợ và chuyển giao công nghệ để nâng cao năng lực, thì rõ ràng đó không chỉ là sự hợp tác cần thiết mà còn là điều không thể thiếu được”, ông Olivier Brochet chia sẻ trong một buổi trao đổi với phóng viên báo Dân trí.
Đồng quan điểm này, TS. Hà Huy Ngọc, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính sách, chiến lược kinh tế địa phương và Lãnh thổ đánh giá, trong chuỗi giá trị bán dẫn có rất nhiều khâu như thiết kế, sản xuất, đóng gói, kiểm thử. Việt Nam cần lựa chọn khâu, phân khúc phù hợp với năng lực của mình. “Chúng ta không thể làm một mình mà phải hợp tác với các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới (đứng trên vai người khổng lồ)”, Tiến sĩ Hà Huy Ngọc nói.
Theo ông, Việt Nam là quốc gia đi sau nên phải mượn sức từ các “kỳ lân” của thế giới, chẳng hạn như việc các nhà máy sản xuất vừa và nhỏ ở Việt Nam hoàn toàn có thể hợp tác với các đối tác như Tập đoàn Nvidia, họ đã bắt đầu đầu tư vào nước ta.
Kết Luận và Hướng Đi Tương Lai
Việt Nam đang ở giai đoạn quan trọng trong quá trình phát triển công nghệ. Trên thực tế sự phát triển này hiện không đồng đều, khi các ngành công nghệ lõi, có tiềm năng tạo đột phá lớn trong kỷ nguyên số như bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI) tại Việt Nam vẫn còn ở giai đoạn sơ khai. Để Việt Nam làm chủ những công nghệ tiên tiến này, đất nước cần tận dụng “vai người khổng lồ” để không bỏ lỡ cơ hội, bà Nguyễn Thị Bích Yến – chuyên gia Viện Kỹ thuật Điện và Điện tử Hoa Kỳ, chuyên gia cao cấp của SOITEC (Hoa Kỳ), chia sẻ.
Bà nói: “Việt Nam cần nhanh chóng đưa ra chiến lược phát triển nhân lực, hợp tác với các đối tác quốc tế và đầu tư vào nghiên cứu vi mạch để không bỏ lỡ cơ hội”. Nhìn chung, dù Việt Nam có một nền tảng tốt với nhiều lợi thế, nhưng để thực sự bứt phá và đồng đều hóa bức tranh công nghệ, cần có sự đầu tư chiến lược, tập trung giải quyết điểm nghẽn nhân lực và lựa chọn khâu đột phá phù hợp trong chuỗi giá trị công nghệ cao toàn cầu.
Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định, chúng ta phải biết cách “đứng trên vai của những người khổng lồ”, Việt Nam cần tận dụng tối đa những thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến trên thế giới, đồng thời phát triển nội lực để tạo nên những bước nhảy vọt trong thời đại số.
Hãy theo dõi kỳ tiếp theo để biết thêm về những lĩnh vực mũi nhọn và “danh mục công nghệ chiến lược” của Việt Nam để có thể bước vào kỷ nguyên mới, hiện thực hóa mục tiêu trở thành một quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.
