Tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam tăng nhanh và tác động đến sức khỏe

Ngày 28/4 tại Hà Nội, một hội thảo báo chí đã được tổ chức để thảo luận về tác hại của đồ uống có đường đối với sức khỏe và vai trò của thuế tiêu thụ đặc biệt trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường. Tại đây, TS Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, đã nhấn mạnh hai thông điệp quan trọng: lựa chọn đồ uống lành mạnh để bảo vệ sức khỏe và sử dụng thuế như một công cụ mạnh mẽ để giảm tiêu thụ đồ uống có đường.

Tác hại của đồ uống có đường

Các bằng chứng khoa học hiện nay cho thấy rằng việc tiêu thụ đồ uống có đường thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như đái tháo đường type 2, bệnh tim mạch, đột quỵ và ung thư. Những nhóm bệnh này đang là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong tại Việt Nam. Đồ uống có đường cũng là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tăng cân và béo phì ở cả người lớn và trẻ em, từ đó tạo ra các yếu tố nguy cơ lớn cho nhiều bệnh lý khác.

Giải pháp từ thuế tiêu thụ đặc biệt

Theo TS Angela Pratt, việc áp dụng thuế đối với đồ uống có đường là một giải pháp hiệu quả để làm tăng giá thành sản phẩm, từ đó giảm tiêu thụ. Đây là một giải pháp đôi bên cùng có lợi, vừa giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, vừa giảm chi phí y tế và tăng ngân sách cho chính phủ. Hiện nay, khoảng 110 chính phủ trên toàn thế giới đã áp dụng thuế đối với đồ uống có đường.

TS Angela Pratt cũng nhấn mạnh rằng nhiều người không biết rằng chỉ một lon nước ngọt có ga 330ml đã chứa đến 10 thìa cà phê đường, tương đương khoảng 40g đường. Theo khuyến cáo của WHO, lượng đường tiêu thụ hàng ngày từ tất cả các nguồn không nên vượt quá 50g.

Tình hình tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam

Tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam đang ở mức cao và có xu hướng gia tăng nhanh chóng. Trong giai đoạn 2009-2023, mức tiêu thụ đã tăng gấp 4 lần. Cụ thể, từ năm 2009 đến 2014, mức tăng trưởng hàng năm đạt 20%, và từ năm 2015 đến 2023, mức tăng trung bình là khoảng 7%/năm.

Đề xuất về thuế tiêu thụ đặc biệt

Thạc sĩ Đinh Thị Thu Thủy, Vụ phó Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, cho biết đồ uống có đường là một trong những nguyên nhân chính gây ra các bệnh không lây nhiễm, là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong tại Việt Nam. Trung bình, 8/10 người chết do các bệnh không lây nhiễm. Nghiên cứu cho thấy rượu bia, thuốc lá và dinh dưỡng là ba trong số năm yếu tố hàng đầu gây bệnh không lây nhiễm.

Tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng nguy cơ thừa cân và béo phì ở mọi lứa tuổi. Người lớn uống một lon nước ngọt mỗi ngày trong vòng một năm có thể tăng 6,75kg cân nặng (nếu giữ nguyên mức dung nạp năng lượng từ các nguồn thực phẩm khác). Trẻ em từ 2 đến 5 tuổi nếu thường xuyên uống nước ngọt thì nguy cơ béo phì tăng 43%.

Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi lần này đưa nước giải khát có đường theo tiêu chuẩn Việt Nam vào danh mục chịu thuế, dự kiến khoảng 10%. Bộ Tài chính cũng đã trình lộ trình giãn thời gian áp dụng 8% vào năm 2027 và 10% từ năm 2028.

WHO và Bộ Y tế đề xuất mức thuế cần đạt 40% mới đảm bảo hạn chế tiêu dùng và bảo vệ sức khỏe. Tuy nhiên, do nhiều lý do, Việt Nam cần có lộ trình tăng thuế phù hợp để tránh gây sốc cho doanh nghiệp. Hiện nay, Bộ Y tế thống nhất phương án mức thuế áp dụng 8% vào năm 2027 và 10% vào năm 2028.

Kết luận

Tình trạng tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng, gây ra nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng. Việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt là một giải pháp hiệu quả để giảm tiêu thụ và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, cần có lộ trình tăng thuế phù hợp để đảm bảo sự cân bằng giữa bảo vệ sức khỏe và hỗ trợ doanh nghiệp. Hãy cùng nhau nâng cao nhận thức và hành động để giảm tiêu thụ đồ uống có đường, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.