Ngày 17/4, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) cùng G3 Media đã tổ chức tọa đàm “Chính sách đặc biệt để phát triển công nghệ chiến lược quốc gia”. Sự kiện này thu hút sự tham gia của nhiều nhà khoa học và chuyên gia trong các lĩnh vực công nghệ và kinh tế, nhằm xác định rõ khái niệm công nghệ chiến lược cho Việt Nam và đề xuất các cơ chế, chính sách mới để thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ theo tinh thần của Nghị quyết 57. Tọa đàm nhấn mạnh sự cần thiết của việc thay đổi tư duy, loại bỏ những chính sách cũ không còn phù hợp, và tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh để thu hút đầu tư từ khu vực tư nhân. Các công nghệ mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn và công nghệ sinh học được xem là những lĩnh vực quan trọng, cần xác định rõ để đưa Việt Nam vươn lên trong kỷ nguyên mới.
Xác Định Công Nghệ Chiến Lược Và Chính Sách Đặc Biệt
Tại tọa đàm, các chuyên gia nhấn mạnh rằng việc xác định công nghệ chiến lược là bước đầu tiên và quan trọng nhất để phát triển khoa học công nghệ. Trí tuệ nhân tạo, bán dẫn và công nghệ sinh học được xem là những lĩnh vực then chốt cần tập trung phát triển. Để thúc đẩy các công nghệ này, cần có các chính sách đặc biệt, khác biệt và không đi theo lối mòn.
Đây cũng là yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm trong phiên họp Ban chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Tổng Bí thư chỉ đạo khẩn trương ban hành danh mục công nghệ chiến lược, chú trọng công nghiệp bán dẫn, nhằm đưa Việt Nam trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là trong lĩnh vực đất hiếm.
Đầu Tư Vào Khoa Học Công Nghệ
GS, TSKH Hồ Tú Bảo, Giám đốc Phòng thí nghiệm Khoa học dữ liệu, Viện Nghiên cứu Cao cấp về Toán, chia sẻ rằng các nước phát triển như Mỹ, Pháp, Đức, Nhật thường dành khoảng 14-15% nguồn lực cho khoa học công nghệ (KHCN) và nghiên cứu cơ bản. Tổng nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng thường dưới 40%, trong khi nghiên cứu phát triển chiếm trên 60% nhờ có nền công nghiệp mạnh.
Giáo sư Hồ Tú Bảo nhấn mạnh rằng mức đầu tư cho KHCN của Hàn Quốc là khoảng 3% GDP, trong khi Trung Quốc chỉ dành 6% cho nghiên cứu cơ bản nhưng tới 83% cho nghiên cứu phát triển. Điều này phản ánh chiến lược và cấu trúc KHCN riêng của mỗi quốc gia. Việt Nam chưa phân định rạch ròi ba loại hình nghiên cứu này, thường lẫn lộn giữa nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng, dẫn đến khó khăn trong việc tìm kiếm dữ liệu chính xác về cơ cấu đầu tư.
Theo thống kê tháng 8/2023, Việt Nam có xấp xỉ 743 giáo sư, hơn 91.000 giảng viên đại học và hơn 23.776 tiến sĩ. Tuy nhiên, hiệu quả của lực lượng trí thức này chưa cao, đặc biệt là trong việc phát triển sản xuất.
Các Thách Thức Và Giải Pháp
Giáo sư Hồ Tú Bảo chỉ ra một số thách thức mà lĩnh vực khoa học công nghệ Việt Nam đang gặp phải, bao gồm tính hàn lâm, thiếu gắn kết với sản xuất, thiếu các chương trình trọng điểm quốc gia và phổ biến cách làm “Bottom-up”. Để giải quyết những thách thức này, giáo sư đề xuất mô hình đánh giá KHCN theo “Kiểu – Cách – Cỡ”, từ năm 2016.
Định Hướng Phát Triển Công Nghệ Chiến Lược
GS.TS Lê Anh Tuấn, Chủ tịch Hội đồng Đại học Bách khoa Hà Nội, cho rằng Việt Nam cần định hướng phát triển chip chuyên dụng và tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Hiện tại, Việt Nam có thể tập trung vào chip chuyên dụng tầm trung, trong khi chip cao cấp đòi hỏi đầu tư lớn và Việt Nam chưa đủ khả năng tự chủ hoàn toàn.
Giáo sư Tuấn cũng đề xuất một số công nghệ chiến lược khác như công nghệ tự động hóa và robot, công nghệ vật liệu mới và năng lượng sạch, công nghệ lưỡng dụng, công nghệ sinh học và y sinh, công nghệ nông nghiệp, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT) và công nghệ chuỗi khối (Blockchain). Đặc biệt, công nghệ an ninh mạng và bảo mật thông tin là hết sức quan trọng để đảm bảo an toàn dữ liệu trong quá trình chuyển đổi số.
Vai Trò Của Quản Lý Và Công Nghệ
PGS.TS Nguyễn Văn Thành, Phó Chủ tịch Chuyên trách Hội đồng Lý luận Trung Ương, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân biệt rõ chiến lược và chính sách. Chiến lược là kế hoạch, tầm nhìn dài hạn, còn chính sách là hệ thống các nguyên tắc, cơ chế, giải pháp cụ thể để hiện thực hóa chiến lược.
Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lý luận Trung ương cho rằng, kinh nghiệm từ các quốc gia như Hàn Quốc cho thấy vai trò then chốt của quản lý và công nghệ trong phát triển. Các cuộc cách mạng công nghiệp đều khẳng định vai trò động lực của công nghệ, nhưng phải đi cùng với năng lực quản lý hiệu quả.
PGS Nguyễn Văn Thành đề nghị cần xác định rõ danh mục công nghệ chiến lược của Việt Nam một cách tập trung, có trọng điểm, thay vì dàn trải. Cần phân tích kỹ lưỡng điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức (SWOT) của từng lựa chọn công nghệ, học hỏi từ kinh nghiệm thành công và thất bại trên thế giới.
Kết Luận
Tọa đàm “Chính sách đặc biệt để phát triển công nghệ chiến lược quốc gia” đã nhấn mạnh sự cần thiết của việc thay đổi tư duy và áp dụng các chính sách đặc biệt để thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ tại Việt Nam. Các công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn và công nghệ sinh học cần được xác định rõ ràng và tập trung đầu tư. Đồng thời, sự kết hợp giữa công nghệ và quản lý hiệu quả sẽ là chìa khóa để Việt Nam vươn lên trong kỷ nguyên mới. Hãy cùng chúng tôi theo dõi sự phát triển của khoa học công nghệ Việt Nam và đóng góp ý kiến để xây dựng một tương lai tươi sáng hơn.
Tài Liệu Tham Khảo
- Nghị quyết 57 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
- Thống kê từ Viện Nghiên cứu Cao cấp về Toán, tháng 8/2023.
