Thuốc giả, thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả và sữa giả đang là vấn đề nghiêm trọng được cơ quan chức năng phát hiện liên tục trong thời gian qua. Theo TS Hùng, bất kỳ sản phẩm nào không đúng với nội dung quảng cáo hoặc đăng ký đều được coi là giả. Trong khi quần áo, giày dép giả chỉ gây mất tiền, thì thuốc, sữa và thực phẩm chức năng giả lại ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người tiêu dùng.
“Thuốc, sữa và thực phẩm chức năng là những sản phẩm dùng để chữa bệnh và bổ sung dinh dưỡng. Khi sử dụng hàng giả, không chỉ mất tiền mà còn mất sức khỏe, thậm chí có thể dẫn đến tử vong,” TS Hùng nhấn mạnh.
Ví dụ, một bệnh nhân bị nhiễm trùng và được bác sĩ kê đơn kháng sinh. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân mua phải kháng sinh giả không có hoạt chất hoặc không đủ hàm lượng, tình trạng nhiễm trùng không được kiểm soát. Điều này không chỉ phát sinh thêm chi phí điều trị mà còn có thể dẫn đến nguy cơ tử vong nếu bệnh trở nặng.
Bác sĩ cũng là nạn nhân của thuốc giả
TS Dương Đức Hùng chia sẻ, trước tình trạng thuốc giả, thực phẩm chức năng giả và sữa giả, nhiều người đặt câu hỏi về trách nhiệm của ngành y tế, bệnh viện và bác sĩ. “Nhiều người thắc mắc liệu bệnh viện có bán loại thuốc giảm đau giả này không? Nếu có, không thể đổ lỗi hoàn toàn cho bệnh viện. Khi đấu thầu vào bệnh viện, các sản phẩm đều có giấy tờ đầy đủ và không có quy định phải kiểm nghiệm. Mà nếu có kiểm nghiệm, lô hàng đưa vào có thể là thật, nhưng lô sau hoàn toàn có thể là giả nếu có ý đồ sản xuất và buôn bán thuốc giả,” TS Hùng giải thích.
Bác sĩ kê đơn thuốc phù hợp với tình trạng bệnh lý của bệnh nhân và không có lỗi trong việc này. Sai lầm nằm ở việc hàng giả được sản xuất và lưu thông trên thị trường. “Tên thuốc bác sĩ kê là đúng, nhưng bệnh nhân mua phải thuốc giả,” TS Hùng nói.
TS Dương Đức Hùng cũng chỉ ra rằng, người dân khi mua thuốc thường chỉ dựa vào lòng tin. Bệnh nhân cầm đơn thuốc của bác sĩ và ra hiệu thuốc mua, nhưng không có cách nào để biết chắc thuốc đó là thật hay giả, chỉ có xét nghiệm mới có thể phân biệt.
Ông Hùng cho rằng, khi nhắc đến hàng giả, nhiều người có xu hướng quy trách nhiệm ngay cho ngành y tế. Tuy nhiên, để một dây chuyền sản xuất thuốc giả tồn tại, từ việc mua nguyên liệu, tổ chức sản xuất đến tiêu thụ ra thị trường với quy mô lớn và trong thời gian dài, không thể chỉ do một khâu lỏng lẻo. Đó là cả một chuỗi với nhiều mắt xích cần được kiểm soát chặt chẽ.
“Ngay cả bác sĩ khi đi mua thuốc cho mình hoặc người thân cũng có thể mua phải thuốc giả. Hỏi bác sĩ có phân biệt được thuốc giả bằng mắt thường không? Chúng tôi không có khả năng đó. Việc phân biệt thuốc thật-giả không thuộc chuyên môn của bác sĩ. Nhưng nếu hỏi loại thuốc đó có phù hợp với bệnh không, bác sĩ có thể tư vấn chính xác vì đó là chuyên môn của chúng tôi,” TS Hùng nói.
Ông nhấn mạnh, bệnh nhân không có nhiều lựa chọn khi điều trị, việc mua thuốc là bắt buộc. Vì vậy, kinh doanh dược phẩm là ngành nghề đặc thù, có điều kiện, và càng cần sự giám sát chặt chẽ.
“Thuốc giả, thực phẩm chức năng giả, dinh dưỡng giả không chỉ gây thiệt hại về tiền bạc mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Đừng thờ ơ khi thấy người bên cạnh mình dùng phải thuốc giả, bởi bất kỳ ai trong chúng ta cũng có thể trở thành nạn nhân,” lãnh đạo Bệnh viện Việt Đức cảnh báo.
Bộ Y tế: Doanh nghiệp lợi dụng cơ chế thông thoáng, làm ăn phi pháp
Bà Trần Việt Nga, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), chia sẻ bên lề buổi họp trực tuyến và trực tiếp với các bộ, ngành và địa phương về vấn đề thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng giả. Trong thời gian qua, cơ quan cảnh sát điều tra của Bộ Công an đã triệt phá một số đường dây sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả.
“Đây là những sự việc hết sức nghiêm trọng và là hồi chuông cảnh tỉnh để các tổ chức, cá nhân không có đạo đức trong kinh doanh, làm ăn phi pháp thay đổi,” bà Nga nói.
Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm thừa nhận, việc công bố sản phẩm hiện nay rất đơn giản, dẫn đến việc các doanh nghiệp ồ ạt tự công bố. Điều này tạo áp lực rất lớn cho cơ quan quản lý khi hậu kiểm. Theo bà, việc quản lý tại Việt Nam hiện có những khó khăn nhất định.
Thứ nhất, để tạo điều kiện thông thoáng cho doanh nghiệp, Nghị định 15 năm 2018 của Chính phủ cho phép doanh nghiệp tự công bố và tự chịu trách nhiệm về chất lượng và an toàn của sản phẩm. Theo đó, doanh nghiệp có thể tự công bố và sản xuất ngay mà không cần qua sự kiểm duyệt hồ sơ hay đánh giá của cơ quan quản lý nhà nước.
“Với những chính sách thông thoáng như vậy, đáng lẽ doanh nghiệp phải có trách nhiệm cao trong việc này. Thế nhưng, thực tế đã có nhiều doanh nghiệp lợi dụng cơ chế thông thoáng này để làm ăn phi pháp,” bà Nga nhấn mạnh.
Thứ hai, việc công bố cũng hết sức đơn giản, vì thế, các doanh nghiệp ồ ạt tự công bố. Điều này rất khó khăn và cũng tạo áp lực rất lớn cho cơ quan quản lý nhà nước khi số lượng phải thanh tra, hậu kiểm rất lớn. Thời gian để cơ quan quản lý nhà nước xét duyệt hồ sơ cũng rất ngắn, 21 ngày cho lần nộp đầu và sau sửa đổi, bổ sung chỉ có 7 ngày.
Bà Nga cho rằng, các văn bản quy phạm pháp luật đã tương đối đầy đủ, nếu doanh nghiệp tuân thủ thì sẽ không phải là vấn đề lớn. Tuy nhiên, doanh nghiệp cố tình làm sai và cố tình làm hàng giả vì lợi nhuận mà bất chấp đạo đức kinh doanh.
Theo lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm, với việc trao quyền cho doanh nghiệp, việc hậu kiểm của cơ quan nhà nước là hết sức quan trọng. Tuy nhiên, thực tế ở các địa phương, vấn đề nhân lực, kinh phí để hậu kiểm (hậu kiểm hồ sơ, hậu kiểm cơ sở sản xuất, lấy mẫu sản phẩm lưu thông trên thị trường…) còn nhiều khó khăn.
Số lượng sản phẩm lớn, nhân lực hậu kiểm mỏng, kinh phí cũng rất khó khăn. Các địa phương chủ yếu tập trung vào lấy mẫu kiểm tra các chỉ tiêu về an toàn. Vì vậy, trong thời gian dài chúng ta không phát hiện được các thực phẩm giả về chất lượng như vụ sữa giả vừa qua.
Để khắc phục tình trạng này, bên cạnh việc tham mưu cho Chính phủ ban hành liên tiếp các công điện, Bộ Y tế đã có văn bản chỉ đạo 63 tỉnh, thành tăng cường công tác hậu kiểm, đặc biệt đối với những nhóm có nguy cơ làm giả, những nhóm thực phẩm dùng cho các đối tượng đặc biệt như trẻ em, người già…
Để tăng cường quản lý chặt chẽ đối với thực phẩm chức năng, hiện nay, Bộ Y tế đang phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan tham mưu đề xuất Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 15/2018/NĐ-CP. Mục tiêu của việc sửa đổi là tăng cường chất lượng và an toàn của sản phẩm, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước để bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách hiệu quả.
Kết luận
Thuốc giả, thực phẩm chức năng giả và sữa giả không chỉ gây thiệt hại về tài chính mà còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng của người tiêu dùng. Để ngăn chặn tình trạng này, cần có sự phối hợp đồng bộ từ tất cả các cơ quan chức năng, từ khâu kiểm soát chất lượng, giám sát thị trường đến bảo vệ thương hiệu. Người dân cũng cần nâng cao cảnh giác và báo cáo ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường. Hãy cùng nhau hành động để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và ngăn chặn hàng giả.
