Tiết lộ về tác phẩm đã đưa William Faulkner tới giải Nobel văn học

Với Cọ hoang (The wild palms), nhà văn từng giành giải Nobel văn học, William Faulkner một lần nữa chứng minh ông là bậc thầy trong việc đào sâu vào những góc tối của con người, nơi đạo đức, bản năng, tình yêu và nỗi đau va chạm và chồng lấn lên nhau.

Dưới bàn tay táo bạo và tinh tế của William Faulkner, cuốn tiểu thuyết không đơn thuần là sự ghép nối của 2 câu chuyện tưởng như tách biệt, mà trở thành một công trình nghệ thuật đa chiều. Ở đó, từng dòng sông, từng vết thương, từng khát khao đều hòa vào nhau, tạo nên những âm điệu chung về con người và số phận.

Cọ hoang được cấu trúc theo hình thức xen kẽ giữa 2 mạch truyện: Một bên là chuyện tình khốc liệt giữa Harry Wilbourne, một bác sĩ trẻ và Charlotte Rittenmeyer, một phụ nữ đã có gia đình, trong bối cảnh nước Mỹ thập niên 1930. Bên kia là hành trình trầm mặc và đầy tính ẩn dụ của một người tù vô danh, bị ép đi cứu trợ trong một trận lũ dữ dội trên dòng sông Mississippi.

Ở tầng bề mặt, 2 câu chuyện không hề giao nhau về không gian, thời gian hay nhân vật. Tuy nhiên, Faulkner không giấu giếm ý đồ nghệ thuật, ông để 2 mạch truyện này soi chiếu lẫn nhau, cùng đào xới một chủ đề xuyên suốt – con người và khát vọng tự do trong một thế giới không khoan dung.

Harry Wilbourne và Charlotte Rittenmeyer dấn thân vào một cuộc tình bất chấp luân lý, bất chấp an toàn, để rồi kết thúc bằng sự đổ vỡ và cái chết. Trong khi đó, người tù vô danh, dù bị giam hãm về thể xác, lại dường như đạt được một kiểu tự do nội tại thông qua sự im lặng, chịu đựng và trung thành.

Mạch truyện giữa Harry và Charlotte là một bản “giã từ tình yêu” đúng nghĩa, nhưng không theo cách lãng mạn hay thẩm mỹ hóa nỗi đau như thường thấy trong văn học cổ điển.

William Faulkner dẫn dắt người đọc bước vào một mối tình trần trụi, nơi dục vọng, bất an và cảm giác lạc lối hòa trộn. Charlotte không chấp nhận cuộc sống an phận bên chồng con, trong khi Harry mang nặng mặc cảm cùng niềm tin mù quáng rằng tình yêu có thể cứu rỗi con người.

Họ chọn cách rời bỏ tất cả để sống cuộc đời phiêu bạt, nhưng rồi bị xã hội trừng phạt. Tình yêu ấy không cứu được ai, mà trở thành một vết rạch sâu trên cơ thể cuộc đời, bộc lộ rõ những mâu thuẫn giữa lý tưởng và hiện thực, giữa khát vọng và giới hạn của con người.

Với Charlotte, tự do có giá trị cao hơn đạo đức thông thường, và chính lựa chọn đó khiến cô trở thành một nhân vật nữ phi thường nhưng cũng đầy bi kịch. Harry thì bị giằng xé giữa vai trò người yêu, người thầy thuốc và người có trách nhiệm trước xã hội.

Khi anh tiêm thuốc phá thai cho Charlotte – hành động bị xem là tội ác – đó không chỉ là bước ngoặt của câu chuyện, mà còn là lời kết cho ảo tưởng rằng tình yêu có thể vượt qua mọi ràng buộc xã hội.

Trái ngược với sự ồn ào, dữ dội trong câu chuyện tình, phần truyện về người tù được kể bằng giọng văn lạnh lùng, tiết chế nhưng lại mang tính triết lý sâu sắc. Người tù vô danh, bị đưa đi cứu hộ giữa vùng lũ, đã chọn không trốn chạy dù có cơ hội. Anh cứu sống một người phụ nữ, chỉ để rồi sau đó bị trừng phạt vì đã hành động ngoài mệnh lệnh.

Trong thế giới của William Faulkner, sự im lặng và nhẫn nại không phải là hèn nhát, mà là một hình thức phản kháng câm lặng nhưng kiên định.

Sông Mississippi, với những đợt nước lũ cuồn cuộn, không chỉ là một bối cảnh vật lý mà còn là biểu tượng cho số phận con người, bị cuốn trôi, bị nhấn chìm, nhưng cũng không ngừng trôi dạt về phía trước.

Người tù trong Cọ hoang không hề phản kháng bằng lời, nhưng hành động của anh, dù đơn giản và âm thầm, lại mang sức nặng đạo đức hơn bất kỳ bài diễn thuyết nào.

Cọ hoang không kể về những con người chiến thắng. Ngược lại, tác phẩm hướng sự chú ý vào những kẻ thất bại, kẻ ngoại tình, kẻ giết người, kẻ bị giam cầm. Nhưng chính những nhân vật bị ruồng bỏ ấy lại cho ta thấy rõ nhất về phẩm giá và lòng trắc ẩn.

Faulkner không tô hồng họ, không biện hộ cho họ, nhưng bằng việc đặt họ vào trung tâm của câu chuyện, ông khiến người đọc không thể dửng dưng. Trong cái nhìn của ông, chính những con người bị xã hội gạt ra bên lề mới là nơi phản chiếu trung thực nhất về giới hạn của con người, nơi mà mọi nguyên tắc đạo đức trở nên mong manh, và phẩm giá phải được giữ gìn bằng sự lựa chọn đầy đau đớn.

Không chỉ đặt những con người bị ruồng bỏ vào trung tâm câu chuyện, Faulkner còn gây ấn tượng mạnh mẽ ở cách ông cấu trúc tác phẩm. Việc xen kẽ hai câu chuyện, không theo tuyến tính và không có chỉ dẫn rõ ràng, đôi khi khiến người đọc choáng ngợp. Tuy nhiên, chính sự phi tuyến ấy lại mở ra một cách đọc sâu sắc hơn, bởi nó buộc độc giả phải chủ động đối chiếu, liên hệ và suy ngẫm.

Không dừng lại ở đó, Faulkner không viết Cọ hoang như một lời kể thông thường, mà như một bản nhạc với hai bè đối âm, lúc đối lập gay gắt, lúc hòa quyện đến ám ảnh. Chính sự đối sánh tinh tế ấy đã tạo nên chiều sâu nghệ thuật đặc biệt cho tác phẩm.

Chính bởi kết cấu đặc biệt và chiều sâu tư tưởng, Cọ hoang không phải là một cuốn tiểu thuyết dễ tiếp cận. Nhưng cũng vì thế, tác phẩm này lại trở nên khó quên. Cuốn sách đòi hỏi ở người đọc sự kiên nhẫn, thấu cảm và cả can đảm, bởi những gì được phơi bày không chỉ là sự thật về các nhân vật, mà còn là sự thật về chính chúng ta.