Một nghiên cứu quốc tế mới công bố cho thấy tuổi thọ trung bình của con người đã tăng thêm khoảng 20 năm so với năm 1950.
Toàn bộ 204 quốc gia và vùng lãnh thổ được khảo sát đều ghi nhận tỷ lệ tử vong giảm liên tục trong hơn 7 thập kỷ qua.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng đằng sau bức tranh sáng sủa ấy là những mảng tối đáng lo ngại. Sự chênh lệch về tuổi thọ giữa các quốc gia vẫn ở mức cao, phản ánh rõ bất bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ y tế, điều kiện sống và chất lượng môi trường.
Bên cạnh đó, dữ liệu mới còn cho thấy tỷ lệ tử vong ở thanh thiếu niên và người trưởng thành trẻ đang có dấu hiệu gia tăng tại nhiều khu vực. Giới nghiên cứu gọi đây là “cuộc khủng hoảng mới nổi”.
Tuổi thọ toàn cầu tăng nhưng người trẻ phải đối mặt với nguy cơ tử vong mới (Ảnh: Alexander Spatari).
Tuổi thọ tăng nhưng không đều
Theo phân tích được công bố trên tạp chí The Lancet của Viện Đánh giá và Đo lường Sức khỏe (IHME) thuộc Trường Y khoa Đại học Washington (Mỹ) năm 2023, tuổi thọ trung bình toàn cầu đã phục hồi về mức trước đại dịch, đạt 76,3 tuổi đối với nữ và 71,5 tuổi đối với nam.
Covid-19 từng là nguyên nhân tử vong hàng đầu vào năm 2021, đã rơi xuống vị trí thứ 20 vào năm 2023. Trong khi đó, bệnh tim và đột quỵ quay trở lại đứng đầu danh sách nguyên nhân tử vong phổ biến nhất.
Theo IHME, xu hướng tử vong trên toàn thế giới đang chuyển dịch dần khỏi các bệnh truyền nhiễm. Số ca tử vong do sởi, tiêu chảy và lao đã giảm mạnh trong những năm gần đây.
Hiện nay, các bệnh không lây nhiễm chiếm khoảng ⅔ tổng số ca tử vong và gánh nặng bệnh tật trên thế giới.
Dù tỷ lệ tử vong do bệnh tim và đột quỵ đã giảm kể từ năm 1990, nhưng các ca tử vong do tiểu đường, bệnh thận mãn tính và Alzheimer lại gia tăng. Xu hướng này cho thấy các thách thức mới đang nổi lên khi thế giới bước vào giai đoạn dân số già hóa và lối sống hiện đại ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe cộng đồng.
Tiến sĩ Christopher Murray, Giám đốc IHME nhận định: “Dân số toàn cầu đang già hóa nhanh chóng cùng với sự thay đổi của các yếu tố rủi ro đã mở ra một kỷ nguyên mới đầy thách thức cho y tế thế giới”.
Một nửa gánh nặng bệnh tật trên thế giới có thể được phòng ngừa
Theo nghiên cứu mới, khoảng một nửa gánh nặng bệnh tật trên toàn cầu có thể được phòng ngừa nếu các yếu tố rủi ro được kiểm soát hiệu quả.
IHME cho biết: huyết áp cao, hút thuốc, cholesterol cao, tiểu đường và béo phì trong nhóm 10 yếu tố nguy cơ có ảnh hưởng lớn nhất đến sức khỏe con người.
Trong giai đoạn 2010-2023, gánh nặng bệnh tật liên quan đến chỉ số khối cơ thể (BMI) tăng 11%, trong khi gánh nặng do lượng đường huyết cao tăng 6%.
Các yếu tố môi trường như ô nhiễm bụi mịn và phơi nhiễm chì cũng được xác định là những rủi ro cao, bên cạnh các vấn đề ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ sơ sinh, bao gồm cân nặng thấp khi sinh và thời gian mang thai ngắn.
Chất lượng không khí suy giảm gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân (Ảnh: Mạnh Quân).
Ngoài ra, theo nghiên cứu mới cũng cho thấy sức khỏe tâm thần đang ảnh hưởng đáng kể đến tỷ lệ tử vong toàn cầu.
Giới trẻ đang rơi vào “vùng tử thần” mới
Một nghịch lý đang diễn ra trong bức tranh dân số toàn cầu: Dù tuổi thọ trung bình của con người không ngừng được cải thiện, tỷ lệ tử vong ở trẻ em và thanh thiếu niên vẫn đang tăng lên tại nhiều nơi trên thế giới.
Theo nghiên cứu của IHME, nhóm tuổi 20-39 tại các quốc gia có thu nhập cao ở Bắc Mỹ ghi nhận mức tăng tỷ lệ tử vong nhanh nhất trong thập kỷ qua. Phần lớn các ca tử vong ở nhóm này liên quan đến tự tử, sử dụng ma túy quá liều và lạm dụng rượu.
Tỷ lệ tử vong ở nhóm tuổi 5-19 cũng tăng ở Đông Âu, Bắc Mỹ và vùng Caribe có thu nhập cao.
Ở khu vực cận Sahara châu Phi, tình trạng này đặc biệt đáng lo ngại khi nguyên nhân chủ yếu đến từ các bệnh truyền nhiễm và chấn thương ngoài ý muốn, chủ yếu ảnh hưởng đến thanh thiếu niên và người trẻ tuổi.
Trên toàn cầu, đối với trẻ em 5-14 tuổi, thiếu sắt là nguy cơ hàng đầu, tiếp theo là các nguy cơ khác liên quan đến nước sạch, vệ sinh môi trường, vệ sinh cá nhân và suy dinh dưỡng.
Điều kiện vệ sinh kém làm gia tăng tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em (Ảnh: Getty).
Đối với nhóm tuổi 15-49, nguy cơ lớn nhất là quan hệ tình dục không an toàn và chấn thương liên quan đến nghề nghiệp. Các yếu tố tiếp theo bao gồm chỉ số khối cơ thể (BMI) cao, huyết áp tâm thu tăng và hút thuốc lá.
Nhìn chung, tuổi thọ trung bình dao động từ 83 tuổi ở các khu vực có thu nhập cao đến 62 tuổi ở khu vực cận Sahara châu Phi.
Các nhà nghiên cứu IHME cho biết nghiên cứu mới này nhấn mạnh “nhu cầu cấp thiết của các nhà hoạch định chính sách là mở rộng các ưu tiên về sức khỏe”, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên và người trẻ tuổi, thay vì hạn chế nguồn lực.
Giáo sư Emmanuela Gakidou, tác giả chính của báo cáo và là chuyên gia cấp cao tại IHME, bày tỏ lo ngại trước nguy cơ suy giảm tiến bộ y tế toàn cầu do thiếu hụt tài trợ quốc tế.
“Hàng thập kỷ nỗ lực thu hẹp khoảng cách ở các khu vực thu nhập thấp với tình trạng bất bình đẳng y tế dai dẳng đang có nguy cơ tan vỡ do những cắt giảm viện trợ quốc tế gần đây.
Các quốc gia này phụ thuộc vào nguồn tài trợ y tế toàn cầu cho chăm sóc sức khỏe ban đầu, thuốc men và vaccine cứu sống. Nếu không có nguồn tài trợ này, khoảng cách chắc chắn sẽ ngày càng lớn”, bà nhấn mạnh.
Source link: https://dantri.com.vn/suc-khoe/tuoi-tho-toan-cau-tang-manh-nhung-khung-hoang-suc-khoe-tan-cong-nguoi-tre-20251016092407664.htm
