Sau cuộc chiến biên giới phía Bắc năm 1979, mặt trận Vị Xuyên (Hà Giang) trở thành điểm nóng khốc liệt. Hơn 4.000 chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc. Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy, nguyên Tham mưu trưởng mặt trận Vị Xuyên, dù tuổi cao vẫn vẹn nguyên ký ức về những trận đánh hào hùng và sự hy sinh của đồng đội.
Từ tháng 4/1984 đến tháng 10/1989, quân Trung Quốc liên tục tấn công, lấn chiếm biên giới Vị Xuyên. Có những ngày, hàng chục nghìn quả pháo dội xuống, biến nơi đây thành chiến trường ác liệt nhất.
Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy chia sẻ về những năm tháng chiến đấu gian khổ tại Vị Xuyên. Năm 1985, ông nhận lệnh tăng cường cho mặt trận, trực tiếp chỉ huy chiến đấu. Ông nhấn mạnh Hà Giang là địa bàn trọng điểm, chịu nhiều thiệt hại nặng nề.
Theo ông, từ năm 1984 đến 1989, chiến sự tập trung ác liệt ở các xã Thanh Thủy, Minh Tân, Thanh Đức (huyện Vị Xuyên) và Bạch Đích, Phú Lũng (huyện Yên Minh).
Vị Xuyên: Điểm Nóng Chiến Lược
Thiếu tướng Huy lý giải việc Vị Xuyên trở thành điểm tấn công trọng yếu do vị trí địa lý hiểm trở, xa trung tâm, giao thông khó khăn. Địa hình núi đá, cao dần từ biên giới vào nội địa gây khó khăn cho việc phòng thủ và phản công của ta.
Mục đích của đối phương là thu hút binh lực Việt Nam, gây ảnh hưởng đến công cuộc tái thiết kinh tế, làm suy yếu đất nước.
Hà Giang, với địa hình hiểm trở và ít giao lưu quốc tế, tạo điều kiện cho đối phương tấn công từ trên cao. Nếu chiếm được Hà Giang, họ sẽ có cơ hội lấn sâu vào lãnh thổ Việt Nam.
Để bảo vệ Hà Giang, ta đã huy động hàng chục sư đoàn chủ lực, trung đoàn bộ binh địa phương, đặc công, pháo binh, công binh và hóa học trong suốt 5 năm (1984-1989).
“Gần 10 năm ròng rã, Vị Xuyên không ngớt tiếng pháo. Từ một địa bàn thứ yếu, nó trở thành điểm nóng, mặt trận trọng điểm,” Thiếu tướng Huy nhớ lại.
“Lò Vôi Thế Kỷ”: Sự Khốc Liệt Của Chiến Tranh
Trong những đợt ác liệt nhất, có thời điểm địch bắn hơn 100.000 quả pháo vào Vị Xuyên chỉ trong 3 ngày. Tổng cộng, hơn 1,8 triệu viên đạn pháo đã dội xuống mặt trận này trong 5 năm. Sức công phá khủng khiếp đến mức nhiều ngọn núi bị san phẳng, đá vỡ vụn trắng xóa, khiến nơi đây được gọi là “lò vôi thế kỷ”.
Thiếu tướng Huy giải thích: “Mặt trận Vị Xuyên chủ yếu là núi đá. Đạn pháo bắn trúng làm đá vỡ ra trắng xóa, nên anh em gọi là ‘lò vôi thế kỷ’.”
Đến năm 1987, sau cuộc tấn công quy mô lớn kéo dài 3 ngày (5-7/1) thất bại, đối phương giảm dần các cuộc tấn công lớn, chuyển sang các trận đánh nhỏ lẻ và pháo kích để phá hoại trận địa, gây thương vong. Năm 1988, địch chủ yếu dùng pháo binh bắn phá. Đến năm 1989, pháo kích ngừng hẳn và quân đội đối phương rút khỏi Việt Nam, kết thúc 5 năm lấn chiếm biên giới Vị Xuyên.
Vị Xuyên Ngày Nay: Đổi Thay và Phát Triển
Dù chiến tranh đã lùi xa, Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy vẫn luôn trăn trở về việc chậm trễ thành lập đội quy tập hài cốt liệt sĩ. Ông chia sẻ: “Đến năm 2018, Ban liên lạc cựu chiến binh toàn quốc mặt trận Vị Xuyên mới thành lập được đội quy tập.”
Sau khi Việt Nam và Trung Quốc bình thường hóa quan hệ năm 1991, đời sống người dân Vị Xuyên đã thay đổi nhanh chóng nhờ sự đầu tư của Đảng và Nhà nước.
Thiếu tướng Huy chia sẻ: “Hầu như năm nào tôi cũng lên thăm Hà Giang và thấy nơi đây thay da đổi thịt từng ngày, đời sống người dân không ngừng phát triển. Các bản làng giờ đã có trường nội trú, đảm bảo việc học hành cho các em.”
PGS.TS Nguyễn Trọng Phúc, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, đánh giá cao ý nghĩa chính nghĩa của cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc. Ông nhấn mạnh chủ trương của Đảng và Nhà nước là thiết lập hòa bình bền vững và củng cố quan hệ hữu nghị với Trung Quốc.
Ông Phúc cho biết, sau khi bình thường hóa quan hệ, Việt Nam và Trung Quốc đã đạt được nhiều thỏa thuận quan trọng về biên giới, thương mại, và hợp tác trên nhiều lĩnh vực. Trung Quốc trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam từ năm 2004.
Bài Học Lịch Sử và Hướng Tới Tương Lai
Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy mong muốn thế hệ trẻ tự hào về truyền thống yêu nước, chống ngoại xâm của dân tộc, gác lại quá khứ, hướng tới tương lai nhưng không quên lịch sử.
PGS.TS Nguyễn Trọng Phúc khẳng định đường lối đối ngoại của Việt Nam là hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, sẵn sàng làm bạn, đối tác tin cậy của cộng đồng quốc tế.
Vị Xuyên, từ “lò vôi thế kỷ” năm xưa, đang từng ngày đổi thay, phát triển, nhưng những ký ức về một thời chiến tranh khốc liệt và sự hy sinh anh dũng của quân và dân ta sẽ mãi mãi khắc ghi trong lịch sử dân tộc.
