Ước tính cứ 2 người hút thuốc lá sẽ có 1 người chết sớm

Thuốc lá quá rẻ, 10.000 đồng/bao

Chia sẻ tại hội thảo mới đây, Thạc sĩ Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), cho biết, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sử dụng thuốc lá gây ra tới 28 nhóm bệnh. Hút thuốc lá gây ra nhiều bệnh mạn tính và nan y. Hút thuốc lá là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh được.

Trong khói thuốc lá có 69 chất gây ung thư, các bệnh tim mạch, các bệnh về hô hấp và ảnh hưởng sức khỏe sinh sản cả nam và nữ. Ước tính cứ 2 người hút thuốc lá sẽ có 1 người chết sớm, trong đó một nửa ca tử vong xảy ra ở tuổi trung niên (39-65).

Sử dụng thuốc lá gây nên hơn 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, mỗi năm có hơn 100.000 ca tử vong do hút thuốc chủ động và phơi nhiễm với khói thuốc thụ động.

Mặc dù tỷ lệ hút thuốc giảm nhưng số người sử dụng thuốc lá gia tăng, sản lượng cũng tăng từ 4.355 triệu bao (2008) lên 7.533 triệu bao (2023).

Theo bà, giai đoạn 2008-2019, Việt Nam thực hiện 3 lần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá nhưng mức tăng thuế thấp.

Thuế suất hiện tại ở mức 75% giá bán của nhà sản xuất, tương đương 36% trên giá bán lẻ, thấp hơn mức trung bình của các quốc gia có thu nhập trung bình và thuộc nhóm các nước có mức thuế thuốc lá thấp nhất trong khu vực và thế giới.

“Thị trường Việt Nam tồn tại nhiều loại thuốc lá giá quá rẻ, thống kê cho thấy có khoảng 40 nhãn hiệu thuốc lá trong nước có giá dưới 10.000 đồng/bao. Từ năm 2010-2022, thu nhập đầu người tại Việt Nam tăng 203%, trong khi giá thuốc lá chỉ tăng 56%”, bà Thủy nhấn mạnh.

Từ năm 2010 đến nay, mặc dù tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới trưởng thành đã giảm nhưng mức giảm này còn khiêm tốn. Và nếu theo xu hướng như hiện nay sẽ không đạt mục tiêu đặt ra trong Chiến lược quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá cho đến năm 2030 là xuống còn 36% (hiện là trên 40%).

Nếu tính đủ cả chi phí y tế, giá thuốc lá phải tăng thêm 25.000 đồng

Để đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ thuốc lá như đã đặt ra trong chiến lược, Bộ Y tế cho rằng mức thuế tuyệt đối cần tăng khởi điểm 5.000 đồng/bao và đạt 15.000 đồng/1 bao (20 điếu/1 bao) vào 2030 bên cạnh thuế tỷ lệ 75% như khuyến cáo của WHO.

Phương án này sẽ giúp đạt tỷ trọng thuế 65% giá bán lẻ, gần đạt được mức khuyến cáo của WHO (70-75% giá bán lẻ), và giúp giảm được tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới xuống 36% vào năm 2030.

Tăng thuế thuốc lá với mức thấp và lộ trình chậm không hiệu quả trong việc giảm tiêu dùng, ảnh hưởng tới việc đạt được các mục tiêu kinh tế và xã hội.

Thạc sĩ Đào Thế Sơn, chuyên gia kinh tế, cho rằng, nếu tính đủ cả chi phí y tế, giá thuốc lá phải tăng thêm 25.000 đồng, từ trung bình 15.000 đồng/bao lên 40.000 đồng/bao. Nếu tính đủ cả chi phí y tế và môi trường, giá thuốc lá phải tăng thêm 48.000 đồng, từ trung bình 15.000 đồng lên 63.000 đồng/bao.

Vì thế, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt giúp giảm tổn thất y tế (hiện ở mức 1,14% GDP) và tổn thất môi trường (hiện ở mức 1,04% GDP).

Chuyên gia này đánh giá nếu theo phương án mới lùi thời hạn tăng thuế tiêu thụ đặc biệt sang năm 2027 thì chúng ta sẽ có 7 năm chưa tăng thuế. Việc trì hoãn tăng khiến số người giảm hút thấp hơn, tăng số tử vong sớm và chi phí bệnh tật, đồng thời mỗi năm nhà nước mất nguồn thu 11 nghìn tỷ đồng.

Phương án đề xuất hiện tại có tỷ trọng thuế/giá bán lẻ vào năm 2030 là 56%, cách xa hơn mức khuyến cáo của WHO (75%).

“Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá nên được coi là một chính sách tài khóa hỗ trợ tăng trưởng kinh tế hơn là ngược lại. Việt Nam cần mạnh dạn tăng thuế tiêu thụ đặc biệt để có thể nâng cao chất lượng tăng trưởng và tăng trưởng bền vững”, ông Sơn nhấn mạnh.

Theo Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, Việt Nam đang đứng trước những quyết định quan trọng để bảo vệ người dân khỏi những tác hại của việc sử dụng thuốc lá.

Mức tăng thuế càng cao thì tác động tích cực tới sức khỏe càng lớn, càng tạo ra nhiều doanh thu thuế để tái đầu tư vào các ưu tiên của Chính phủ để thúc đẩy phát triển bền vững.