Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm, đặc biệt đối với trẻ em dưới 5 tuổi. Theo PGS.TS Nguyễn Vũ Trung, Viện trưởng Viện Pasteur TPHCM, nhóm tuổi này dễ bị ảnh hưởng nhất và có thể diễn biến nặng, thậm chí dẫn đến tử vong. Trong 4 tháng đầu năm 2025, hệ thống giám sát dịch bệnh của Bộ Y tế đã ghi nhận khoảng 15.000 ca mắc tay chân miệng trên toàn quốc, trong đó 93% là trẻ từ 1 đến 5 tuổi – nhóm tuổi dễ bị tổn thương nhất do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện.
Tình Hình Dịch Bệnh Tay Chân Miệng
Bệnh tay chân miệng là bệnh lưu hành quanh năm ở tất cả các tỉnh thành, với số ca mắc hàng năm lên đến hàng chục ngàn, tập trung chủ yếu tại khu vực phía Nam, chiếm 60-80% tổng số ca trên cả nước. Trong 19 tuần đầu năm 2025, khu vực phía Nam ghi nhận 14.600 ca mắc và chưa ghi nhận ca tử vong. Diễn tiến hiện tại cho thấy số ca mắc đang tăng so với cùng kỳ năm trước, nhưng trong 4 tuần gần đây có dấu hiệu chững lại ở mức khoảng 1.300 ca/tuần.
Dữ liệu ca bệnh độ nặng (độ 2, 3, 4) trong năm 2025 cho thấy không có biến động gia tăng, số ca nặng đang đi ngang, khác với xu hướng tăng của tổng số ca mắc. Dữ liệu xét nghiệm từ Viện Pasteur TPHCM cho thấy EV71 và các enterovirus khác (EV khác) là các chủng tay chân miệng lưu hành đồng thời qua các năm, riêng năm 2022 không ghi nhận EV71. Các trường hợp mắc tay chân miệng do biến chủng EV71 thường có diễn biến cấp tính và có nguy cơ biến chứng cao hơn.
Các yếu tố nguy cơ lây lan cao là trường học và hộ gia đình. Việc vệ sinh trường học/lớp học và cách ly ca bệnh chưa tốt ở một số nơi là nguyên nhân khiến bệnh tay chân miệng lây lan.
Vaccine Tay Chân Miệng Hiệu Quả Hơn 99%
Đại diện nhóm nghiên cứu, ThS.BS Lương Chấn Quang, Trưởng khoa Kiểm soát và Phòng ngừa bệnh tật, Viện Pasteur TPHCM, cho biết giai đoạn 3 của quá trình thử nghiệm lâm sàng vaccine được thực hiện trên 3.993 trẻ từ 2 tháng đến dưới 6 tuổi, tại các cơ sở y tế ở Việt Nam (Bến Tre và Vĩnh Long) và Đài Loan. Mỗi trẻ trong nghiên cứu được tiêm 2 mũi vaccine cách nhau 28 ngày, sau đó được theo dõi sức khỏe trong suốt một năm. Trong đó, 557 trẻ được lấy mẫu máu định kỳ để đánh giá khả năng sinh kháng thể – yếu tố quyết định hiệu quả miễn dịch sau tiêm.
Kết quả cho thấy vaccine tạo ra kháng thể cao chỉ sau 1 tháng tiêm. Lượng kháng thể giảm nhẹ sau 6 tháng nhưng tăng trở lại vào tháng thứ 12, cho thấy vaccine giúp tạo kháng thể mạnh và duy trì bền vững ít nhất trong 1 năm. Trong suốt quá trình nghiên cứu, nhóm chỉ ghi nhận 1 trẻ bị bệnh tay chân miệng ở nhóm được tiêm vaccine, trong khi nhóm không tiêm (giả dược) có tới 70 ca mắc. Nhờ đó, hiệu quả bảo vệ được xác định là 99,21%.
Đặc biệt, tất cả ca bệnh nặng hay có biến chứng đều nằm trong nhóm không tiêm. Những trẻ đã tiêm vaccine chỉ gặp triệu chứng nhẹ, không cần nhập viện. Theo bác sĩ Quang, vaccine EV71 phù hợp cho trẻ từ 2 tháng đến dưới 6 tuổi, độ tuổi dễ mắc tay chân miệng và dễ có biến chứng nặng. Nếu được triển khai rộng rãi, vaccine có thể góp phần đáng kể trong việc giảm số ca mắc và tử vong do bệnh này tại Việt Nam.
Biện Pháp Phòng Ngừa Bệnh Tay Chân Miệng
Để chủ động phòng, chống bệnh tay chân miệng cho bản thân, trẻ em trong gia đình và cộng đồng, người dân cần thực hiện các biện pháp sau:
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng dưới vòi nước chảy (cả người lớn và trẻ em), đặc biệt trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn/cho trẻ ăn, trước khi bế trẻ, sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã và làm vệ sinh cho trẻ.
- Thực hiện tốt vệ sinh ăn uống: ăn chín, uống chín; vật dụng ăn uống phải đảm bảo được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng (tốt nhất là ngâm tráng nước sôi); đảm bảo sử dụng nước sạch trong sinh hoạt hàng ngày; không mớm thức ăn cho trẻ; không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm mút đồ chơi; không cho trẻ dùng chung khăn ăn, khăn tay, vật dụng ăn uống như cốc, bát, đĩa, thìa, đồ chơi chưa được khử trùng.
- Thường xuyên lau sạch các bề mặt, dụng cụ tiếp xúc hàng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn/ghế, sàn nhà bằng xà phòng hoặc các chất tẩy rửa thông thường.
- Không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh.
- Sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh, phân và các chất thải của bệnh nhân phải được thu gom và đổ vào nhà tiêu hợp vệ sinh. Khi phát hiện trẻ có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đưa trẻ đi khám hoặc thông báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất.
Kết Luận
Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm, đặc biệt đối với trẻ em dưới 5 tuổi. Tuy nhiên, với sự phát triển của vaccine EV71, có hiệu quả bảo vệ lên đến 99,21%, chúng ta có thể hy vọng vào một tương lai giảm thiểu số ca mắc và tử vong do bệnh này. Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa cơ bản như rửa tay, vệ sinh ăn uống và môi trường sống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát dịch bệnh. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe của trẻ em và cộng đồng bằng cách tuân thủ các biện pháp phòng ngừa và theo dõi thông tin về vaccine tay chân miệng.
Tài Liệu Tham Khảo
- Bộ Y tế Việt Nam. (2025). Báo cáo tình hình dịch bệnh tay chân miệng.
- Viện Pasteur TPHCM. (2025). Kết quả thử nghiệm lâm sàng vaccine EV71.
- Dân Trí. (2025). Việt Nam thử nghiệm vaccine tay chân miệng hiệu quả hơn 99%. Source link.
