Bác sĩ dùng kim như sợi chỉ cứu “thiên thần” tràn dịch phổi trong bụng mẹ

Sản phụ 23 tuổi, mang thai lần đầu ở tuần thai thứ 30. Kết quả siêu âm tại Trung tâm Can thiệp bào thai, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội cho thấy khoang màng phổi trái của thai nhi chứa lượng dịch lớn, nhu mô phổi bị xẹp, tim và trung thất bị đẩy lệch hoàn toàn sang phải.

Sau hội chẩn và loại trừ các bất thường di truyền, ê-kíp thống nhất chỉ định đặt ống dẫn lưu (shunt) màng phổi, nhằm tạo đường thông giữa khoang màng phổi và buồng ối, giúp dẫn lưu dịch ra ngoài, giải phóng chèn ép phổi và cải thiện hô hấp cho thai.

Đúng 9h, ê-kíp y bác sĩ Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã sẵn sàng bước vào trận đánh để “giải cứu” bào thai mắc bệnh hiểm.

Theo TS.BS Phan Thị Huyền Thương, Phó Giám đốc Trung tâm Can thiệp bào thai, đây là tình trạng tràn dịch màng phổi có chèn ép trung thất, nếu không xử trí kịp thời, dịch sẽ tăng nhanh, gây phù thai, suy tim và có thể gây ra những bất lợi nghiêm trọng cho trẻ sau khi chào đời.

Trước thủ thuật, bệnh nhân được gây tê tại chỗ, sát khuẩn toàn bộ vùng bụng và phủ khăn vô khuẩn.

“Các trường hợp tràn dịch màng phổi có thể can thiệp thường được thực hiện khi thai đã trên 16 tuần tuổi, nhưng tập trung nhiều nhất trong giai đoạn 20-34 tuần, khi cấu trúc phổi và khoang màng phổi của thai đã hình thành rõ”, BS Thương cho biết.

10h30, ê-kíp chính thức bắt đầu ca can thiệp. Kết quả siêu âm báo về tin vui: tim thai tốt, nhịp ổn định.

BS Thương cho biết, một trong những thách thức lớn nhất khi can thiệp bào thai là tư thế của thai nhi. 

“Trong nhiều trường hợp, em bé nằm ở vị trí không thuận lợi, khiến việc tiếp cận vùng cần can thiệp trở nên rất khó khăn”, BS Thương thông tin.

Trước tiên, ê-kíp phải điều chỉnh tư thế thai sao cho thuận lợi để có thể tiếp cận vùng màng phổi bị tràn dịch. 

“Có những trường hợp thai bị tràn dịch cả hai bên, chúng tôi buộc phải đặt hai ống dẫn lưu. Một bên xong lại phải xoay ngược tư thế em bé để tiếp cận bên còn lại”, BS Thương chia sẻ.

Ê-kíp phải xác định chính xác tư thế thai nhi qua siêu âm, nhóm chuyên gia can thiệp bào thai tiến hành lập kế hoạch đường đi của kim dẫn lưu, tính toán chính xác lộ trình từ da bụng mẹ, xuyên qua cơ tử cung, đi vào buồng ối và tiếp cận thành ngực của thai nhi.

Theo BS Thương, đây là một kỹ thuật cực kỳ tỉ mỉ, vì không thể chọc thẳng vào thành ngực của em bé, mà phải đi qua nhiều lớp mô với khoảng cách rất hẹp.

Thông thường, ê-kíp lựa chọn vị trí can thiệp ở vùng nách bên hoặc lưng sau của thai nhi. Đây là những vị trí giúp hạn chế nguy cơ tuột ống dẫn lưu hoặc tránh việc thai nhi dùng tay vô tình chạm, kéo hay đẩy ống ra khỏi vị trí.

10h50, xác định tư thế em bé thuận lợi, ê-kíp nhanh chóng tiến hành gây mê cho thai nhi nhằm cố định tư thế, tránh việc em bé tự xoay hoặc dịch chuyển có thể gây khó khăn cho thao tác đặt ống dẫn lưu.

Sau khi định vị chính xác đường vào trên siêu âm, bác sĩ sử dụng một lưỡi dao siêu nhỏ rạch một đường 2mm trên da bụng mẹ, sau đó đưa kim dẫn dài 17mm đi thẳng vào buồng ối.

Mục tiêu của thao tác là tạo một con đường thông giữa khoang màng phổi và buồng ối, giúp lượng dịch đang chèn ép phổi của em bé thoát ra ngoài.

Hai đầu của ống dẫn lưu phải nằm chính xác tuyệt đối: một đầu nằm gọn trong khoang màng phổi, đầu còn lại mở ra buồng ối.

 “Nghe thì đơn giản, nhưng thực tế mỗi milimet di chuyển đều là tính toán sinh tử”, BS Thương nói, mắt không rời khỏi màn hình siêu âm.

Trên màn hình siêu âm, mũi kim sáng lên thành một vệt mảnh, chậm rãi xuyên qua da bụng, qua lớp cơ, rồi qua thành tử cung của mẹ.

Mũi kim nhẹ nhàng lướt qua thành ngực bé xíu, tiến sát tới khoang màng phổi – nơi chứa đầy dịch đang chèn ép lấy lá phổi nhỏ của thai nhi.

Cả phòng thủ thuật gần như nín thở.

Mọi thao tác đều được BS Thương kiểm soát qua hình ảnh siêu âm, từng nhịp tim, từng thay đổi nhỏ của em bé đều được tính toán để tránh sai sót dù chỉ một milimet.

Khi ống shunt được đặt xong, BS Thương chầm chậm rút kim dẫn ra, chỉ còn lại một sợi ống nhỏ mảnh như sợi chỉ trong buồng ối.

Một đầu ống nằm gọn trong khoang màng phổi, nơi trái tim nhỏ bị chèn ép, đầu kia mở ra buồng ối, tạo nên “lối thoát” để áp lực trong lồng ngực con được giải phóng, trái tim con đập trở lại bình thường.

Khoảng 5 phút sau, trên màn hình siêu âm, điều kỳ diệu bắt đầu diễn ra: dịch trong khoang màng phổi giảm dần, phổi em bé sáng hơn, hình ảnh lá phổi nhỏ đang căng ra từng chút một.

“Phổi của con bắt đầu nở ra rồi đây”, BS Thương chỉ tay theo từng vùng sáng đang dần căng lên trong lồng ngực em bé.

Ê-kíp tiếp tục kiểm tra lại toàn bộ đường ống, đảm bảo không tuột ống dẫn lưu. Chỉ đến khi mọi thứ ổn định, máy siêu âm cho thấy phổi tiếp tục nở đều, BS Thương mới nhẹ nhàng rút dụng cụ.

“Sau 24 đến 48 giờ, lượng dịch sẽ được dẫn lưu hết. Khi đó, phổi bé nở hoàn toàn, đường thở thông suốt. Mọi thứ trở lại bình thường”, BS Thương nói, giọng nhẹ đi như vừa cùng “thiên thần” bước ra khỏi một cuộc chiến thầm lặng trong bụng mẹ.

Nếu có đa ối kèm theo, bác sĩ có thể rút bớt nước ối để giảm áp lực trong buồng ối, giúp việc dẫn lưu dịch từ khoang màng phổi diễn ra thuận lợi hơn, để con có thể thở dễ dàng hơn trong “ngôi nhà” của mình.

Sau can thiệp, thai nhi sẽ được theo dõi liên tục bằng siêu âm để đánh giá diễn biến dẫn lưu dịch và tình trạng phổi.

Các bác sĩ quan sát xem dịch trong khoang màng phổi có tiếp tục thoát ra đều hay không, liệu có tái tích tụ ở bên đối diện, hoặc ống dẫn lưu có bị tụt khỏi vị trí trong quá trình thai nhi di chuyển trong buồng ối hay không.

Bên cạnh đó, các bác sĩ đánh giá mức độ nở của phổi và cấu trúc nhu mô phổi, xem có bất thường tiềm ẩn nào gây tràn dịch màng phổi hay không. Ở giai đoạn trước can thiệp, do phổi bị xẹp nên các chi tiết này thường không quan sát được rõ.

Về phía mẹ, vì đã trải qua một thủ thuật xâm lấn, sản phụ được theo dõi chặt chẽ nguy cơ nhiễm khuẩn, rỉ ối hoặc co tử cung.

Kỹ thuật đặt ống dẫn lưu màng phổi bào thai là một phương pháp can thiệp xâm lấn tối thiểu, giúp giải phóng chèn ép phổi, ngăn ngừa phù thai và cải thiện chức năng hô hấp, mang lại tỷ lệ thành công cao và tiên lượng tốt cho thai nhi bị tràn dịch màng phổi.

Ảnh: Mạnh Quân