Không để “tình trạng khẩn cấp” thành cái cớ để hạn chế quyền con người

Ngày 23/6, thảo luận tại tổ về dự án Luật Tình trạng khẩn cấp, Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm (Hà Nội) cho rằng điều quan trọng là luật phải tránh bị lạm dụng, không để tình trạng khẩn cấp trở thành cái cớ để hạn chế quyền con người một cách không cần thiết.

Theo đại biểu, dự luật cần định nghĩa rõ ràng, cụ thể các loại tình trạng khẩn cấp như an ninh, y tế, thiên tai, quốc phòng… Đồng thời, phải có tiêu chí kích hoạt cụ thể khi có sự cố xảy ra, tránh tùy tiện áp dụng.

Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm nhấn mạnh cần xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ, nhất là đối với quyền hạn đặc biệt được giao cho Thủ tướng và các lực lượng vũ trang trong tình huống đặc biệt. Ngoài ra, luật phải được rà soát để bảo đảm không chồng chéo, mâu thuẫn với các văn bản pháp luật hiện hành.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (Hà Nội) nhận định dự luật sẽ thiết lập khuôn khổ pháp lý thống nhất, minh bạch và hiệu quả, tạo nền tảng để chỉ đạo, điều hành kịp thời và huy động nguồn lực hiệu quả khi xảy ra tình huống khẩn cấp.

Bà Lan cho rằng dự luật cần quy định rõ hơn về quyền con người, quyền công dân, đặc biệt là nguyên tắc hạn chế quyền trong các tình huống đặc biệt.

Theo đại biểu, dự án luật cần bổ sung nguyên tắc công khai, minh bạch thông tin, đồng thời tăng cường cơ chế giám sát của Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức xã hội trong quá trình triển khai biện pháp khẩn cấp.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng cho rằng luật cũng cần quy định rõ các điều kiện miễn trừ trách nhiệm để tránh lạm quyền. Làm sao để mọi quyết định của người thực thi công vụ phải có căn cứ khách quan, không phục vụ mục đích cá nhân.

Liên quan đến vấn đề này, đại biểu Thạch Phước Bình (Trà Vinh) đề nghị trường hợp có sự khác biệt giữa các luật, cần xác định rõ luật này sẽ điều chỉnh trong trường hợp các luật khác không có quy định hoặc quy định không đầy đủ, không phù hợp với tình huống khẩn cấp được ban bố.

Theo ông Bình, luật chuyên ngành sẽ được ưu tiên nếu có quy định cụ thể, không trái với nguyên tắc của Luật Tình trạng khẩn cấp.

Góp ý vào dự án luật này, đại biểu Đỗ Quang Thành (Cao Bằng) đề nghị cần tiếp tục làm rõ khái niệm tình trạng khẩn cấp và “ngưỡng” để xác định tình trạng khẩn cấp.

Dự thảo luật quy định tình trạng khẩn cấp là trạng thái đặc biệt của xã hội được thiết lập tại một hay nhiều địa phương hoặc trên phạm vi cả nước khi an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, tính mạng, sức khỏe của con người bị đe dọa hoặc bị xâm hại nghiêm trọng mà các biện pháp phòng thủ dân sự cấp độ 3 không đáp ứng được…

Theo ông Thành, biện pháp phòng thủ dân sự cấp độ 3 chưa bao quát hết các nội dung để kích hoạt tình trạng khẩn cấp. Nếu lấy ngưỡng là phòng thủ dân sự cấp độ 3 thì các vấn đề về an ninh trật tự không đáp ứng được ngưỡng này.

Đại biểu cho rằng cần tiếp tục nghiên cứu kỹ về “ngưỡng để kích hoạt” tình trạng khẩn cấp và cần phân định rõ giữa “tình huống khẩn cấp” và “tình trạng khẩn cấp”, bởi các “tình huống khẩn cấp” được xử lý theo quy trình thông thường, nhưng có những tình huống sẽ dẫn đến “tình trạng khẩn cấp”, đây là vấn đề cần xử lý.